Indigo Firmament

گفتمان ملی مسئلٔه سیستم متمرکز و غیرمتمرکز دولتی؟

دوکتور نوراحمد خالدی

دولت امارت اسلامی طالبان دور اول................................................................................................ 5 آیا ایجاد یک سیستم ادار ٔه فدرالی در شرایط امروزی برای افغانستان مناسب است؟ ...................................... 6 م ٔولفه های ایجاد یک سیستم فدرالی کدامها اند؟ .................................................................................... 6 ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان .................................................................................................. 9 نقش ٔه شماره ۲: ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان......................................................................... 10 نفوس افغانستان ......................................................................................................................... 10 نقش ٔه ۳: تراکم جغرافیایی نفوس افغانستان..................................................................................... 11 ترکیب قومی نفوس افغانستان ........................................................................................................ 11 جدول ۱: تخمین نفوس اقوام افغانستان توسط مونتستورات الفنستون سال 1810 م .................................. 12 نقش ٔه ۴: ترکیب قومی نفوس افغانستان و توزیع جغرافیایی اقوام......................................................... 13 جدول ۲: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک اقوام کشور2021 ..................................... 13 ترکیب زبانی نفوس افغانستان........................................................................................................ 14 جدول ۳: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک زبان ۱۴۰۰ شمسی (2021-22)................... 14 جدول شماره ۴: فیصدی نفوس کشور به تفکیک زبانهای عمده به تفکیک ولایات .................................. 15 نقش ٔه شماره ۵: ترکیب زبانی نفوس افغانستان................................................................................ 16 ترکیب مذهبی نفوس افغانستان....................................................................................................... 16 ساختمان طبیعی کشور و نقش آن در تعیین واحد های اداری................................................................. 17 تقسیمات احتمالی واحدهای فدرالی در افغانستان ................................................................................. 18 نقش ٔه شماره ۷: تقسیمات ممکن ٔه ادار ٔه فدرالی در افغانستان ................................................................ 19 عواقب ادار ٔه فدرالی در افغانستان................................................................................................... 19 سیستم فدرالی و مشکلات افغانستان ............................................................................................. 21 ادارهّ دولت افغانستان .................................................................................................................. 21 اصلاح سیستم اداره محلی در افغانستان ........................................................................................... 21 تشکیلات و وظایف حکومت مرکزی فدرال و ولایات و حکومات محلی .................................................. 22

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 1

وظایف و مس ٔولیتهای حکومت مرکزی فدرال ............................................................................... 22 منابع عایداتی حکومت مرکزی فدرال.......................................................................................... 22 وظایف و مس ٔولیتهای حکومتهای ولایتی....................................................................................... 22 منابع عایداتی ولایات .............................................................................................................. 22 مقام والی ولایت فدرال............................................................................................................. 22 مقام حکمران ولایت فدرالی....................................................................................................... 23 نتیجه ...................................................................................................................................... 23 منابع و مأخذ............................................................................................................................. 23 ضمیمه اول: تخمین نفوس کشور سال ۱۴۰۰ (22-2021).............................................................. 25 ضمیمه دوم: تخمین فیصدیهای نفوس مسکون کشور به تفکیک زبان و ولایات ..................................... 27 ضمیمه سوم: تخمین تعداد نفوس مسکون کشور به تفکیک زبان و ولایات ........................................... 28 ضمیم ٔه چهارم: تخمین فیصدیهای ترکیب قومی نفوس افغانستان توسط مؤلفین و منابع مختلف.................. 31

مقدمه

طبقه بندی دولتها ها به متمرکز و فدرال

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 2

گذشت ٔه تاریخی اداره ملکی افغانستان

"تا جایی که می بینیم در طول تاریخ دو صرد و هفتاد و پنج سراله افغانسرتانو قدرت های منطقوی ظهور کرده اند ولی فدرالیزم و یا تجزیه طلبی هیچراهی مطرح نبوده اسررررتا از زمان امیر عبدالرحمان خان به بعدو جز در زمان حاکمیت(!) «مجاهدین» حاکمیت مرکزی در سرر تا سرر کشرور حکمفرما بوده اسرتا اکنون نیز این نره مردم انرد کره فردرالیزم می خواهنرد بلکره چنرد تراجر سرررریراسرررری از نرام قوم و مرذهربو در ارتبراط تنراتنرگ برا اسرتخبارات بیرونی این هیاهو را سرر داده اندا شرماری از روشرنفکران نیز که از اوضرا نا به سرامان چندین دهه به سررتوه آمده اندو با ملاحظه موفق بودن آن در بعضرری از کشررورهاو بدون توجه به مثال های ناموفق و بدون در محاسربه گرفتن شررایط کاملاا متفاوت کشرور ماو به این هیاهو دل بسرته اندا بنا بر همین بی ثباتی ها و شرررایط اشررغالو افغانسررتان فرصررت آن را نداشررته تا یک حاکمیت مقتدر مرکزی را بار دیرر تجربه کندا در چهل سررال پادشرراهی محمد ظاهر شرراه و جمهوریت محمد داوودو کشررور دارای حاکمیت مرکزی بودو اتکا به قومیت به تدریج به ضرعف گراییده بود و تفکر جدایی طلبی اصرلاا وجود نداشرت .این از آغاز «جهاد» بود که همسرررایه گان بد نیت ما جهادیان را در قالب اقوام تنظیم و هر کدام را در خصرررومت با دیرری مورد حمایت قرار دادندو عیناا همانرونه که اتحاد شروروی حزب دموکراتیک خلق افغانسرتان را ابتدا به دو و پسرانتر به پنج شرش بخش مورد حمایتش منقسرم کردو تا هر بخش برای حفظ حمایتش در خدمت گزاری با دیرری در رقابت باشردا در نیرو بخشری به انقطاب های قومیو شروروی ها نیز دسرت دراز داشرتندا در بخش اعظم انقسرام های درون حزبی عنصرر قومیت به روشرنی مشرهود بودا برای دمیدن روحیه نفاا و جدایی طلبیو اقوام ما را نام ملیت دادندا تلاش هایی برای سرپردن خودگردانی بخشری از کشرور به احمدشراه مسرعود و تلاش دیرر در ایجاد اداره جداگانه برای شرمال کشرور و بالآخر امضرای موافقتنامه شرناسرایی اقتدار حزب جمعیت اسرلامی به ریاسرت برهان الدین ربانی از جانب دولت رو به فروپاشررری شرررورویو در موجودیت حاکمیت جمهوری افغانسرررتانو مسرتند های غیر قابل انکار در زمینه اند .به هر حالو همین سرالاران جنگ بودند که بعد از تسرلط بر کشرورو جزیره هرای قردرت را ایجراد و ترا آخر برای حفظ آن چره در جریران خرانره جنری هرای تنظیمی و چره در زیر اشرغال امریکا و تحت حمایت آنو تلاش کردندا همین ها بودند که گاه نظام پارلمانی می خواسرتندو برای آنکه لشرکرو پول و حمایت خارجی داشرتند و تسرلط کامل شران در پارلمان تضرمین شرده گی بود؛ گاه فدرالیزم می خواسررررتند؛ و گاه تهدید تجزیه راه می انداختندا یران لطیف پدرام مانند ها هم بوده اند که گاه برای ارضررررای عظمت طلبی امام الدین رحمانوفو گاه از ایران و گاه از جنرسرررالارانو خدمات خود را عرضررره کرده رفته

اندا"

جزیره های قدرت تنظیم های جهادی 1992-1996

پیروزی نظامی مجاهدین در بهار 1992 همراه با ظهور مراکز متعدد قدرت شرررایط را برای رشررد نیروهای های محلی (ملیشرههای محلی) مهیا کرده بودا این جبهه های فرماندهی محلی و غیرمتمرکز که از همآهنری سرسرت منطقوی و معامله گری روی وفاداریهای شرررکننده با یک یا چند حزب جهادی پشررراور (یا ایران) شرررکل گرفته بودندو در جنگ با دشرررمن

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 3

مشررترک خویش (بر ضررد نیروهای شرروروی و دولت احزاب خلق و پرچمو وطن)و از نراه نظامی فوا العاده موثر ثابت شرده بودا اما به علت نبود یک دیدگاه سریاسری مشرترکو سرتراتژی های موثر و تعهدات لازم در میان رهبران سریاسری و مداخلات خارجیو ثمرۀ موفقیت نظامی آنها به پیروزی سررریاسررری برای برقراری یک نظام مناسرررب حکومت داری نه

انجامیدا جنگهای کشنده که چهار سال برای کنترول پایتخت ادامه یافتو کابل را به مخروبه تبدیل کردا بدین گونه جزیره های قدرت آتی در سالهای 1992-1996م در افغانستان عملآ ایجاد گردیده بود:

• رشید دوستم بالای پنج ولایت شمالغربی عمدتاا ازبیک- نشین فرمان میراندا • شرورای مشررقی در جلالآباد بالای چند ولایت شررقی و جنوبشررقی افغانسرتان حکومت میکرد که باشرندگان آنها عمدتاا قبایل غلزی و پشتونهای غیردرانی اندا • منطقۀ هزارهجات زیر کنترول حزب وحدت قرار گرفت که تمام جناح های رقیب شیعه را در زیر سایۀ یک تنظیم واحد جمع کرده بودا • اسماعیل خان کنترول هرات و چند ولایت همجوار غربی را بدست گرفته بودا • احمد شراه مسرعود و شرورای نظار او کنترول شرمال کابل تا وادی پنجشریر و سرراسرر هندوکشو بشرمول مناطق زیر کنترول حکومت استاد برهان الدین ربانی را در اختیار داشتا • گلبدین حکمتیار بر ساحات جنوب و شرا کابل غلبه داشتا • کندهار و جنوب افغانسرتان که عمدتاا مسرکونۀ قبایل پشرتون درانی اسرتو در کنترول فرماندهان متعدد جهادی قرار داشتند که نتوانسته بودند با همدیرر روی رهبری مشترک موافقت کنندا

بر این اسراس کشرور به اسراس تمایلات قبیلویو قومی- زبانی و جناحی به واحدهای خود مختار و دارای قلمرو کاملاا معین جزیره های قدرت تقسیم شده بود که در نقش ٔه شماره ۱ نشان داده شده استا

درحقیقت در سرال 1994م تمام مناطق کشرور یکبار دیرر به واحدهای اداری خود مختار تبدیل شرده بودندا عرو دو بارۀ این واحدهای سریاسری منطقوی بازتاب جهتگیری های تاریخی و فرهنری در مناطق سررحدی خار کشرور و مناسربات قبیلویو جناحی و قومی- زبانی قدرت در داخل کشرور میباشردا این واحدهای اداری خود مختار یاد آور صرف بندیهای قدرت درعصرر امپراطوریهای پیشرین اسرلامی قبل از تحمیل قدرت دولت واحد مرکزی توسرط عبدالرحمن خان و کنترول آن توسرط جانشرینان او برای هشرت دهۀ سردۀ بیسرتم میباشردا در سرال 1994م هر واحد منطقوی به محور یک مرکز عمدۀ تجارتی و فرهنری با وابسرررتری معینی درخار از کشرررور بهوجود آمده بود و رهبران هرکدام غالبا به تفاهم آسرررانی با همسرایران خویش چه در داخل و یا خار افغانسرتان رسریده بودند تا احسراس خود مختاری نسربی همدیرر را تضرمین کنندا هر واحد با کمترین قید و شررط و به خواسرت و دلخواه مرد قدرتمند (جنگ سرالار) آن اداره میشردا حاکمیت قانون موجود نبود و تطبیق عدالت مطابق به موازین اسلامی بر بنیاد درک محلی از شریعت و عادات مرسوم محلی مرو گردیده بودا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 4

نقش ٔه شماره ۱: جزیره های قدرت تنظیمهای جهادی در افغانستان

دولت امارت اسلامی طالبان دور اول

در موجودیت چنین شررایط اسرتیلای ملوکالطوایفی قرن بیسرتم در افغانسرتان بود که طالبان در سرال 1994م با تصررف قندهار رسرما در صرحنه سریاسری کشرور اعلام موجودیت نمودندا با ظهور طالبان در 31 اکتوبر سرال 1994م و متعاقب آن با خلع سررلاح فرماندهان جهادی محلی و پاک کردن جادهها و شرراهراهها از وجود دزدان و با گیران این وضررع عوض میشررود و قندهار و ولایات مجاور آن در زیر کنترول واحد جنبش طالبان قرار میگیردا آنها با اسررتفاده از نارضررایتی عمومی مردم از اسرتیلای انارشریو بی قانونی و بی امنیتی لجام گسریخته در کشرور و پشرتوانه نظامی و تسرلیحاتی آمریکا و پاکسرتانو در مدت بسریارکم ولایات جنوب غربی را به تصررف خود درآورده و در ظرف دوسرال (1995-1996) خود را به دروازههای کابل رسرانیدند و به زودی پایتخت افغانسرتان را در 26 سرپتمبر 1996 تحت تصررف خویش قرارداده و تأسرریس حکومت اسررلامی را به نام " امارت اسررلامی افغانسررتان" اعلام نمودندا در سررپتمبر 2001م بجز از یک منطقة

کوچک که از پنجشیر تا بدخشان را در بر میگرفت سایر نقاط افغانستان همه در کنترول طالبان قرار داشتا

بدینرونه طالبان به حیات قدرتهای خودمختار محلی در افغانسررتان خاتمه داده دوباره قدرت دولت مرکزی را در کشررور تأمین کردندا بسریاری از مردم افغانسرتان از جمله سریاسرتمداران کارکشرته ایو از جمله محمد ظاهرشراه پادشراه سرابق و دکتور نجیرب الره رییس جمهور مخلو و محبوسو پیروزیهرای طرالبران را در ایجراد امنیرت در کشررررور و برداشررررتن گلیم

قدرتهای خودمختار محلی خوش آمد گفتندا

متأسررفانه طالبان یک رژیم اختناا قرون وسررطایی مذهبی را در کشررور ایجاد کردند و آزادیهای اجتماعی و فردی مردم بخصرور زنان را محدود سراختند که سرقوط نهایی آنها بدسرت قوای امریکایی با اسرتفاده از نیروهای محلی در اخیر سرال 2001م با اسرتقبال همرانی مردم افغانسرتان بخصرور روشرنفکران قرار گرفتا دولت پسرا طالبان نیز از نظر تیوری با انفاذ قانون اسرراسرری سررال 2004 یک سرریسررتم متمرکز جمهوری ریاسررتی را به شرریو ٔه امریکا بنیاد نهادند که حتی پسررت

صدراعظم در آن حذف گردیده تمام قدرت در مقام ریاست جمهوری متمرکز گردیدا

دکتور محمد نظیف شررهرانی در جریده انترنتی "خراسرران زمین" با نارضررایتی مشررهود مینوشررت: "نخبران پشررتون (و مشرهور ترین ایشران حامد کرزی)و با نیروهای اشرغالرر امریکا در اکتوبر 2001 یکجا گردیده و یک بخش بزرگ رژیم فعلی در افغانسرتان پسرا- طالبان را تشرکیل میدهندا کرزی بالای تحمیل یک قانون اسراسری که دارای یک سریسرتم حکومتی

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 5

قویا ریاسررتی متمرکز مانند قدرت اجرائیوی عصررر پادشرراهی میبودو اصرررار ورزیدا سررر انجامو واقعیتهای مبرم و سراختارهای خود- گردان محلی در سرراسرر کشرور نهتنها نادیده گرفته شردو بلکه حتی به شریوه های مختلف و اصرولی آهسرته آهسته تخریب گردید" (محمد نظیف شهرانیو خراسان زمین› ۲۱ جدی ۱۳۹۲).

اما در عمل کسرانیکه در گذشرته از تقسریم کشرور به حوزههای خودمختار منطقوی به قدرتو جاه و منالی رسریده بودند بار دیرر با سرررازیر شرردن کمکهای هنرفت پولی نقده و نظامیو امریکا به رهبران و جنگسررالاران محلیو برای کمک به سررنرونی دولت طالبانو در شررایطی قرار گرفتند تا مناطق خود مختار محلی خودها را دوباره احیا نموده و عملاا کشرور را دو باره به حوزههای نفوذ جنگسرالاران مبدل سرازندا با وجود یک قانون اسراسری متمرکزو این افراد با هرگونه اقدام

برای ایجاد یک دولت مرکزی مقتدر در افغانستان مخالفت کردندا

آیا ایجاد یک سیستم ادار ٔه فدرالی در شرایط امروزی برای افغانستان مناسب است؟

تشویشهای زیادی در نزد مخالفین سیستم فدرالی موجود استا از جمله:

بدین سرران مخالفان نظام فدرال نظام مذکور را در شرررایط فعلی ناکار آمد میخوانند و نظام فدرالی را سررر آغاز پروسرر ٔه تجزیه افغانستان ارزیابی میکنند.

مٔولفه های ایجاد یک سیستم فدرالی کدامها اند؟

موافقان و مدعیان نظام فدرالی سریسرتم دولتی فدرال را در افغانسرتان موجب دسرتیابی اقوام به حقوا شران در جهت تحقق عدالت اجتماعی و زمینه ساز حل بحران در مسیر صله و ثبات تلقی میکنندا

تشرررکیل نظام فدرالی در افغانسرررتان با نراه ها و دیدگاه های متفاوت و حتی متضررراد به بحث و ارزیابی گرفته میشرررودا مخالفان و مدافعان پهلوهای منفی و مثبت این نظام را بررسرری میکنند و هر کدام از سررود و ضرررر آن برای افغانسررتان سرخن میگویندا اما اگر به اسرتدلال هر دو طرف در این موافقت و مخالفت توجه شرودو عدالت اجتماعی برای موافقان و

خطر تجزیه برای مخالفان نکتۀ محوری این بحث را شکل میدهدا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 6

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 7

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 8

ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان

افغانستان کشور بزرگی است که 652,860 کیلومتر مربع مساحت داردا طوریکه در نقش ٔه شماره ۲ دیده میشود کوههای سر به فلک کشید ٔه هندوکش کشور را از شمال-شرا تا به جنوب-غرب به دو حوز ٔه بزرگ جغرافیایی شمال و جنوب تقسیم کرده استا علاوه بر آن موجودیت کوههای متعدد در شرا و امتداد یافته در جنوب غرب کشور سبب شده که اکثریت نفوس افغانستان در دره ها و وادیها در امتداد دریاهاییکه از قله های این کوهها سرچشمه می گیرند زندگی نمایند و موانع قابل ملاحض ٔه طبیعی و مواصلاتی میان این دره ها و وادیها موجود است که سبب تنو قومی و زبانی مردم در کشور شده اندا در عدم موجودیت سرکها و شاهراههای ترانسپورتیو این تقسیمات اثرات قابل ملاحظه بالای

گروهبندی قومیو زبانیو مذهبی و تراکم نفوس در مناطق مختلف دارد؟

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 9

نقشهٔ شماره ۲: ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان

بنابر آن هرگونه سیستم ادار ٔه فدرالی در افغانستان تابع ساختمان طبیعی جغرافیایی کشور خواهد بودا

نفوس افغانستان

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 10

نقش ٔه ۳: تراکم جغرافیایی نفوس افغانستان

ترکیب قومی نفوس افغانستان

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 11

هرگاه با اسرتفاده از معلومات شرامل کتاب الفونسرتون بکوشریم ترکیب قومی نفوس افغانسرتان را در سرال 1810 (زمان سرفر دیورند به افغانستان) با نفوس سرحدات بعد از معاهد دیورند تخمین و مقایسه کنیم جدول آتی بدست خواهد آمد:

جدول ۱: تخمین نفوس اقوام افغانستان توسط مونتستورات الفنستون سال 1810 م

تخمین نفوس مطابق سرحدات سال 1810 (الفنستون)

تخمین نفوس سال 1810 بعد از خط دیورند (خالدی)

فیصدی (٪) تعداد (نفر)

اقوام

پشتونها بلوچها

تراترارهرا (تمرام اقوام ترکتبرار به شمول هزارهها)

فارسها (به شمول تاجیکها)

هندیها (کشرمیریهاو جتهاو متفرقه ااا)

اقوام متفرقه

تعداد (نفر)

4,300,000 1,000,000 1,200,000

1,300,000 5,700,000

300,000

فیصدی (٪)

7ا43 2,150,000

7ا8

4ا9 3ا41

2ا2

1,200,000

1,300,000 0

150,000

4ا24

4ا26 0

3

با مقایسره میان تخمینهای الفونسرتون در سرال 1810 میلادی و نتایج سررشرماری سرال 1979م در فاصرله 169 سرالی که از سرفر الفنسرتون میگذرد میزان متوسط رشد سالانه نفوس در حدود 67ا0 درصد بوده استا این میزان با نرخ متوسط رشد نفوس هندوسرتان در سرالهای 1800 تا سرال 1901 که 46ا0 درصرد بوده و از 1800 تا 2011 بطور متوسرط 85ا0 درصد تخمین شده (حد متوسط این دو فیصدی معادل 66ا0 درصد است) قابل مقایسه میباشدا (مقایسة تاریخ هندوستان و اندونیزیاو مجموعة مقالاتو بلوس و انو نیویارک 1978و ر 2)ا بنابر آن میتوان تایید کرد که سررنجشررهای الفونسررتون

قریب به حقیقت استا

در سرالهای اخیر موسرسرات بینالمللی نقشرههای ترکیب نفوس قومی کشرور را نشرر کرده اندا از آن جمله نقشرة ۴ ترکیب قومی نفوس افغانسررتان و توزیع جغرافیایی اقوام توسررط ادار مرکزی اسررتخبارات امریکا (سرری آی آی) و ادار مرکزی استخبارات جغرافیایی امریکا نشر شده استا

ادار مرکزی اسررررتخبرارات امریکرا (سرررری آی آی) و ادار مرکزی اسررررتخبرارات جغرافیرایی امریکرا ترکیرب قومی نفوس افغانسرتان را از قرار آتی تخمین نموده اند: پشرتون 42 درصردو تاجیک 27 درصردو هزاره 9 درصردو اوزبیک ۹ درصردو ایماا 4 درصرردو ترکمن 3 درصرردو سررایر اقوام جمعآ 7 درصررد نفوس افغانسررتان را تشررکیل میدهندا این اداره تقسرریم

جغرافیایی نفوس اقوام افغانستان را مطابق نقش ٔه آتی ترسیم کرده اند:

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 12

در نتیجه با اسرتفاده از منابع مختلف (15 منبع که در جدول ضرمیمه در اسرت) ترکیب قومی نفوس افغانسرتان را میتوان با در نظر داشت احصاییه رسمی تخمین نفوس در سال (۱۴۰۰هجری شمسی) 2021 م در جدول ذیل خلاصه نمود:

جدول ۲: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک اقوام کشور2021

پشتون تاجیک هزاره اوزبیک ترکمن بلوچ سایر اقوام

1,500,000 14,027,700 7ا43 0 8,474,400 4ا26 0 3,852,000 0ا12

0 2,889,000 0ا9 0 963,000 0ا3 0 802,500 5ا2 0 1,091,400 4ا3

15,527,700 8,474,400 3,852,000 2,889,000

963,000

802,500 1,091,400

46.2% 25.2% 11.5%

8.6% 2.9% 2.4% 3.2%

منابع: تعداد مجمو

نفوس افغانستان (۶و۳۳ملیون) و نفوس کوچی از اداره ملی احصائیه و معلومات ,ترکیب خالدیو اکادیمیاا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 13

جدول شماره ۴: فیصدی نفوس کشور به تفکیک زبانهای عمده به تفکیک ولایات

تخمینهای فیصدی نفوس به تفکیک زبان سال ۱۴۰۰ (22-2021م) سائر و

نامعلوم مجموع

0.60% 100.00% 20.40% 100.00% 1.90% 100.00% 2.70% 100.00% 0.20% 100.00% 2.30% 100.00% 10.50% 100.00% 0.30% 100.00% 0.40% 100.00% 4.60% 100.00% 8.40% 100.00% 30.60% 100.00% 97.90% 100.00% 5.40% 100.00% 2.50% 100.00% 1.30% 100.00% 1.60% 100.00% 0.80% 100.00% 0.50% 100.00% 2.20% 100.00% 2.90% 100.00% 0.60% 100.00% 0.70% 100.00% 1.50% 100.00% 1.50% 100.00% 62.40% 100.00% 3.30% 100.00% 4.90% 100.00% 15.80% 100.00%

دری ازبکی/ترکم ین

57.30% 0.00% 49.10% 0.70% 70.20% 0.10% 27.50% 0.60% 39.80% 0.00% 46.40% 0.10% 4.40% 1.90% 4.30% 0.00% 0.20% 0.00% 3.20% 0.10% 0.10% 0.40% 11.60% 0.00% 0.70% 0.40%

پشتو

42.10% 29.80% 27.80% 69.20% 60.00% 51.20% 83.20% 95.40% 99.40% 92.10% 91.10% 57.80%

1.00% 0.90% 7.70%

22.40% 41.30% 4.60% 26.90% 15.90% 11.60% 13.10% 39.70% 24.20% 57.20% 27.00% 92.10% 94.30% 84.00% 93.10%

2.40% 1.60% 1.00%

13.60% 100.00% 42.10%

نفوس (نفر)

5,411,587 514,541 778,082 695,707 457,805

1,436,361 507,242 645,092 670,802

1,785,192 526,354 520,011 172,600

1,111,125 1,153,427 1,071,457 1,193,545

453,953 1,577,352 635,912 654,878 1,170,320 579,248 2,239,902 593,703 193,748 1,081,337 1,459,597 355,350 409,396

805,561 522,321 179,037 537,454

1,500,000 33,600,000

شماره ولايت

1 کابل 2 کاپیسا 3 پروان 4 میدان وردک 5 لوگر 6 غز یب 7 پکتیکا 8 پکتیا 9 خوست 10 ننگرهار 11 ک ینها 12 لغمان 13 نورستان 14 بدخشان 15 تخار 16 بغلان 17 کندز 18 سمنگان 19 بلخ 20 جوزجان 21 سرپل 22 فاریاب 23 بادغیس 24 هرات 25 فراه 26 نیمروز 27 هلمند 28 کندهار 29 زابل 30 ارزگان

31 غور 32 بامیان 33 پنجشن 34 دایکندی

کوچ

مجموع

100.00%

100.00% 100.00% 100.00% 100.00% 100.00% 100.00%

80.60% 13.10% 44.20% 45.60% 70.40% 5.90% 26.20% 30.90% 69.40% 25.20% 50.00% 22.60% 10.70% 71.20% 62.60% 22.90% 27.00% 59.30% 56.40% 3.20% 73.40% 0.90% 41.30% 0.00% 7.80% 2.80% 4.50% 0.10% 0.80% 0.00% 0.20% 0.00% 6.20% 0.30% 0.40%

97.20% 0.10% 0.30% 97.90% 0.00% 0.50% 98.10% 0.00% 0.90% 84.50% 0.10% 1.80% 0.00% 0.00% 0.00% 57.30% 0.00% 0.60%

15

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی

یادداشتها: ۱ در نفوس کاپیسا 20% زبان پشه یب شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۲ در نفوس پکتیکا 10% نامعلوم است. ۳ در نفوس ولایت لغمان 30% زبان پشه یب شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۴ در نفوس ولایت نیمروز بیش از 60% زبان بلوچ شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۵ در نفوس ولایت نورستان بیش از 90% زبان نورستا یب شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۶ در نفوس ولایت زابل 15% نامعلوم است.

منابع: با استفاده از ارقام ترکیب زبانی نفوس کشورازنتایج سروی دموگرافی و صحی منتشر ٔه سال 2015 وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشافی ایالات متحد ٔه امریکا ( USAID) و ارقام نفوس منتشر ٔه ادار ٔه ملی احصائیه و معلوماتا

نقش ٔه شماره ۵ ترکیب زبانی نفوس مسکون افغانستان را به تفکیک ولایات نشان میدهدا

نقش ٔه شماره ۵: ترکیب زبانی نفوس افغانستان

ترکیب مذهبی نفوس افغانستان

به جز از یک اقلیت بسیار کوچک هندو باوران و سیکهاو اکثریت قاطع مردم افغانستان مشرف به دین مبین اسلام میباشندا در عین زمان اکثریت قاطع مسلمانان افغانستان متشکل از دو مذهب سنی حنفی و شیع ٔه جعفری میباشندا توزیع جغراقیایی مذاهب در کشور در نقش ٔه شماره ۶ منعکس گردیده استا هرگاه مذهب مبنای تعیین واحدهای فدرالی در افغانستان باشد مناطق مرکزی هزاره نشین تنها واحد اداری خواهد بود که اکثریت نفوس شیعه مذهب کشور در یک

واح َد جغرافیایی زندگی نموده و میتواند بطور خود مختار اداره گرددا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 16

نقش ٔه شماره ۶: توزیع نفوس افغانستان بر اساس مذهب

ساختمان طبیعی کشور و نقش آن در تعیین واحد های اداری

طوریکه در بالا دیدیمو کتله های بزرگ دری زبانان در دره های شمال-شرا هندوکش مانند بدخشانو اندرابو و زمینهای هموار تخار و بغلان زندگی میکنندا قله های صعب العبور هندوکش این مردمان را از همزبانان آنها در جنوب هندوکش در دره های پنجشیرو ترابو نجرابو غوربند و همواریهای پروان و کاپیسا مجزا نموده استا

مردمان مناطق کوهستانی بامیانو غور و دایکندی محل زندگی هزاره های افغانستان اندا زبان آنها یک لهج ٔه خار زبان دری است که خود هزاره ها دوست دارند آنرا به عنوان یک زبان مستقل هزاره گی به جهانیان معرفی کنند. هرگاه در سروی دموگرافی و صحت سال 2015 امکان انتخاب زبان هزاره گی موجود میبود به یقیین که تعداد زیادی در مناطق مرکزی هزاره نشین زبان هزاره گی را به عوض زبان دری به عنوان زبان خود انتخاب میکردند مانند هزاره هایکه به آسترالیا مهاجرت کرده اندا قابل تذکر است که در بسیاری کشورهای که هزاره ها پناه آورده اند مانند آسترالیا

زبان هزاره گی به عنوان زبان مستقل برسمیت شناخته شده استا

در مناطق شمالی هندوکش مردمان ترکتبار ازبک وترکمن زندگی میکنند که در گذشت ٔه نه چندان دور این مناطق بنام ولایت ترکستان افغانی شناخته میشدا

در غرب و شمال-غرب دری زبانان بادغیس و هراتو در جدایی کامل از کتله های بزرگ دری زبانان بدخشانو بغلانو بلخو کابل و پروان بزرگ زندگی میکنندا

در جنوب-غرب هندوکش پشتو زبانان و بلوچها و در منابق شرقی و جنوبی عمدتآ پشتو زبانان زندگی میکنندا

با توجه به نقشه های بالا هرگاه ایجاد یک سیستم فدرالی مبتنی به قوم و زبان مطرح باشد صرف مردم مناطق پشتون نشین شرقیو جنوبی و جنوب-غربی و ترک تباران مناطق شمالی کشور قادر خواهند بود واحد های فدرالی متکی به قوم و زبان را تشکیل دهند که در برگیرند ٔه اکثریت قوم پشتونو پشتو زبانانو و اکثریت اقوام ترکتبار باشدا

به این حسابو در یک سیستم فدرالی مبنی بر تقسیمات قومی و زبانی بازنده گان اصلی دری زبانان کشور خواهند بود زیرا قادر نخواهند شد تا اکثریت نفوس خودرا در یک واحد فدرالی متحد سازندا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 17

در حقیقت در ایجاد جزیره های قدرت رهبران تنظیمهای جهادی سالهای 1992-1996 تا حدود زیادی ساختمان طبیعی جغرافیایی کشور و ترکیب قومی و مذهبی نقش داشته استا

تقسیمات احتمالی واحدهای فدرالی در افغانستان

ایجراد یرک سرررریسررررتم ادار ٔه فردرالی بر اسرررراس متجرانس بودن نفوس واحرد هرای فردرالی از نظر قومیو زبرانی و مرذهبی در افغانسرتانو شربیه آنچه در هندوسرتان و پاکسرتان موجود اسرتو امکان پذیر نیسرتو اما از نظر سرمتیو سرابق ٔه تاریخی و تمایلات سیاسی امکان داردا در گذشته های نه چندان دور افغانستان از نظر ادار ٔه ملکی به ولایات آتی منقسم شده بود:

1ا ولایتکابل:شامللوگرومیدانووردکوغزنی 2ا ولایتکلانشمالی:پروانوکاپیساوپنجشیر 3ا ولایتکلانجنوبی:پکتیاوپکتیکاوخوست 4ا ولایتکلانمشرقی:ننررهارولغمانوکنرهاونورستان 5ا ولایتقطغنوبدخشان:بدخشانوکاپیساوکندزوبغلان 6ا ولایتترکستانافغانی:تخاروبلخوجوزجانوفاریابوسرپل 7ا ولایتکلانهرات:بادغیسوغوروفراهونیمروز 8ا ولایتکلانقندهار:قندهاروهلمندوزابلوارزگان 9ا هزارهجات

در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق کوشرشرها در جهت تقسریمات اداری بر اسراس الروی اتحاد شروروی که متکی به قوم و زبان بود ناکام شرد اما زونهای اداری تشرکیل شرده بودند متشرکل از یک یا چندین ولایت بخصرور برای مقاصرد نظامی ایجاد گردیه بودندا

در شرایط امروزی بازهم میتوان با توجه به ساختمان طبیعیو مواصلاتی و گذشت ٔه تاریخی واحدهای فدرالی تشکیل کرد که از نظر تعداد نفوس این واحدها مناطق قابل ملاحظ ٔه نفوس را تشکیل دهندا هدف از این نو سیستم اداری دستیابی مردم محل به حقوا شان با سهمریری مستقیم در ادار ٔه محلیو تحقق عدالت اجتماعی و زمینه سازی حل بحران در مسیر

صله و ثبات تلقی میررددا نمونه این نو تقسیمات ادار ٔه فدرالی در نقش ٔه شماره ۷ میتواند پیشنهاد گرددا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 18

نقش ٔه شماره ۷: تقسیمات ممکن ٔه ادار ٔه فدرالی در افغانستان

در سیستم فوا تا جای امکان کوشش گردیده واحدهای پیشنهادی فدرالی (زونهای اداری) از نظر قومیت و زبان با ادغام ولسوالیهای همجوار با هم متجانس باشندا

عواقب ادارٔه فدرالی در افغانستان

صرررف نظر از بحث بر سررر مخالفت و موافقت و درسررتی یا نادرسررتی اسررتدلال دو طرف در مورد خوبی و بدی نظام فدرالو پرسش اصلی این است که کدام گروه قومی و زبانی بازنده اصلی در نظام احتمالی فدرال افغانستان خواهد بود؟

پاسرخ به این پرسرش از این جهت بسریار اهمیت میابد که موضرو اقوام در محور بحث نظام فدارلی قرار داردا از یکسرو نظام مذکور نسرخۀ حل معضرل نابرابری و بی عدالتی قومی تجویز میشرود و از سروی دیرر عامل تجزیه افغانسرتان در خط قومی تلقی میگردد. اکرام اندیشمند در فیسبوک مینویسند که:

"اگر در یک احتمال فرضری نظام فدرالی در افغانسرتان محقق شرود که بصرورت طبیعی معیار های قومی نقش اصرلی را در شکل گیری واحدهای فدرال خواهد داشتو تاجیکها و زبان فارسی دری بازندگان اصلی در این نظام هستند.

تراجیرکهرا برخلاف سررررایر اقوام در بخش بزرگ جغرافیرای افغرانسررررتران سررررکونرت دارنردا تراجیرکهرا بره همران حردی کره در شرهرهای شرمالی قندز و بغلان به سرر میبرند به همان حد در شرهر های جنوبی گردیز و غزنی زندهگی میکنندا تاجیکها به همان حدی که در ولایات شرمال شررقی تخار و بدخشران هسرتند بیشرتر از آن در ولایات غربی و شرمال غربی بادغیسو فراه و هرات موقعیت دارندا تاجیکها آنرونه که در ولایات شرمالی فاریابو جوزجان و سررپل زندهگی میکنند در ولایات شررقی و جنوبی ننررهارو لغمان و لوگر هم حضرور دارندا حضرور و سرکونت تاجیکها در مناطق مرکزی افغانسرتان و

ولایات مرکزی نیز بسیار گسترده است.

تقسرررریمرات فوا طبیعی ترین تقسرررریمرات در خطوط قومی و زبرانی نفوس کشررررور برادر نظر داشررررت جغرافیره و خطوط ترانسپورتی میباشدا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 19

تشرکیل نظام فدرالی و مرزبندی های ولایات در واحدهای فدرال شررایط بسریار دشرواری را برای تاجیکها تحمیل میکندا تاجیکها در بسریاری از این واحد ها به اقلیتهای قومی تحت فشرار تبدیل میشروندا در حالی که هنوز هیچ نشرانی از ایجاد نظام فدرال در افغانسرتان دیده نمیشرود مرزهای که هواداران قومی این نظام به واحدهای فدرالی میکشرند ترسریمی از بی

عدالتی و تصویری از آتیۀ تاریک سقوط در خصومت و منازعات قومی است.

زیان و ضرررر نظام فدرال برای زبان فارسرری دریو زبان فراقومی و زبان تفاهم ملی در افغانسررتان جبران ناپذیر خواهد بودا کاربرد زبان فارسی دری که زبان اول و زبان مادری تاجیکها و هزارهها و زبان دوم تمام اقوام افغانستان است در نظام فدرالی محدود میشرودا نه تنها زبان فارسری دری قلمرو حضرور و نفوذ سررتاسرری خود را در افغانسرتان از دسرت میدهردو بلکره مردم اقوام دیرر از بزرگترین زبران تراریخی و علمی سرررررزمین خود و از یرانره زبران تفراهم بین القومی محروم میشرروندا این محرومیت برای جوامع اقوام دیرر که ظهور نخبران آنها در تاریخ کهن و معاصررر این سرررزمین پیوسررته با زبان فارسرری دری پیوند دارد غیر قابل جبران خواهد بودا زیرا هیچ زبان دیرر قومی در واحدهای فدرالی که بر مبنای هویت قومی و زبانی تشررکیل میشررود خلای زبان فارسرری دری را به عنوان زبان پر بار فرهنری و علمی پر نخواهد کرد." او مینویسرد: "در حالی که نظام فدرالیو تاجیکها و زبان فارسری دری را در افغانسرتان متضررر میکندو منفعت آن برای اقوام دیرر نیز غیر قابل پیش بینی و ناروشررررن اسررررتا طرح و دیدگاه حل معضررررل بی عدالتی قومی و اجتماعی از راه فدرالی سراختن نظام سریاسری افغانسرتان مبتنی بر تجارب تاریخی و علمی نیسرتا در هیچ کشرور و جامعۀ چنرد قومی دارای نظرام فدرال معضررررل نابرابری و تبعیض قومی در توسررررل به این نظام مرتفع نرردیده اسررررتا راه حل مشررکلات قومی در تحول از جامعه قومی به جامعه شررهر وندیو تغیر از جامعه سررنتی به جامعه مدرن و در تغیر افراد جامعه از رعیت به شررهر وند نهفته اسررتا این تغیر و تحول مسررتلزم تحول در اندیشرره و فرهنگو پیشرررفت در عرصرره آموزش و پرورش و مسرتلزم توسرعه در عرصره های حیات سریاسری و اقتصرادی اسرتا وقتی جامعه افغانسرتان و هر جامعه دیرر وارد این تحولات نشودو معضل بی عدالتی های اجتماعی و تبعیض قومی در نظام فدرالی هم راه حل پیدا نمیکند."

واقعیتهای جغرافیایی و دموگرافیکی کشرور طوری اسرت که بازنده گان اصرلی تجزیه افغانسرتان به شرمال و جنوب کسرانی خواهند بود که امروز از همه بیشرتر به عملی شردن چنین تجزیه دلبسرته اند و در راه آن تبلی میکنندا از این رهرذر این کشور نظر به عوامل جغرافیایی و تاریخی تجزیه ناپذیر استا

هیچرونه برتری جویی قومی موجه نیسرت و شردیداا علیه هرنو سرتم قومی باید مبارزه نمودا باید بخاطر داشرت که راه حل سرررتم ملی در افغانسرررتان نه در جدایی اقوام و تقسررریم کشرررور بلکه فقط و فقط در مبارزه تمام اقوام کشرررور در اسرررتقرار دموکراسری میسرر اسرتا مافیای مذهبیو نظامیو اقتصرادی و سریاسری که تمام ثروتها و منابع کشرور را در دسرت اقلیت فرصرت طلب انحصرار نموده اسرت دشرمن مشرترک تمام ما اسرتو دشرمن تمام کسرانیسرت که به حکومت قانونو دموکراسری و حقوا افراد و اقوام کشرور مطابق منشرور جهانی حقوا بشرر عقیده دارندا به گفته رزاا مامون (کابل پرس جون ۲۰۱۱) "مشرکل بنیادین درین کشرورو "قومی" نیسرت؛ "بی عدالتی" اسرتا از"شرمال" تا "جنوب"و از"شررا" تا "غرب" ومناطق مرکزی هرآن چه بالای مردم درچهارگوشرۀ افغانسرتان میآیدو حاصرل ارادۀ رهبران محلیو فرماندهان و معامله گران هم

تبارخود شان است"ا

بیایید هزارهجات یا با اسرم مورد علاقۀ فعالین هزاره ههزارسرتانر را بررسری کنیما از سرال ۱۷۴۷م یا از تأسریس افغانسرتان تا زمان حمله امیر عبدالرحمن خان به هزارهجات در سرررال (۱۸۹۱م) این مناطق عملاا برای ۱۴۴ سرررال از خودمختاری کامل در چوکات دولت مرکزی افغانسرررتان برخوردار بودندا خوانین و رهبران این مناطق بسررریاری اوقات حتی از دادن مالیات به دولت مرکزی هم طفره میرفتندا از سررالهای 1970م تا سررقوط حکومت داکتر نجیباله چهرههای سرررشررناس هزاره مانند یعقوب لعلیو عبدالواحد سررابیو سرلطان علی کشرتمند در دولتهایو ظاهرشراهو داوود خانو ببرک کارمل و داکتر نجیرب در مقرامرات کلیردی وزارت پلانو صرررردارت عظمی و معراونیرت رییس جمهور ایفرای وظیفره کرده انردا داکتر سرررابی هزاره تبار بود که به نمایندگی از دولت داکتر نجیبالله دولت را رسررماا با یک بیانیه غرایی به مجاهدین در ر س صربغتالله مجددی در سرال ۱۹۹۲م کابل تسرلیم کردا از آن زمان تا امروزو به اسرتثنای زمان حکومت طالبانو هزارهجات توسرط احزاب و رهبران هزاره مسرتقلانه اداره میشرودا طوریکه میبینیم دیر زمانیسرت که این دیو پشرتون به گفته فعالین هزاره در مناطق هزارهنشرین راه نداردا حاصرل آن چه بوده اسرت؟ آیا این دیو پشرتون اسرت که از ترس آن هزارهها در خیابانهای تهران به گفته سرعیدی با سرر های پایین راه میروند؟ آیا این دیو پشرتون اسرت که هزارهها را در گیتوهای کویته در پاکسرتان و یا حومههای اطراف مشرهد محصرور کرده اسرت؟ واضره اسرت که جواب این سروالها منفی اسرتا مشرکل هزارهها درین کشرور و در کشرورهای همسرایهو مطابق گفته رزاا مامون "قومی" نیسرت؛ "بیعدالتی" اسرتو حاصرل ارادۀ رهبران محلیو جامعة مسرلط روحانیت شریعه اسرتو فرماندهان و معاملهگران هم تبارخود شران اسرتو نبودن منابع طبیعی اسرتو نبودن زیر بناهای اقتصرادی و مواصرلاتی اسرتو نبودن زیربناهای تعلیمی و فرهنری اسرت و در اخیر محصرور بودن جغرافیایی آنهاسرتو مشرکل متفاوت بودن فزیکی آنهاسرت و بعضراا هم مسرلۀ متفاوت بودن مذهبی آنهاسرت در میان محیط بزرگتری که زندهگی میکنندا آیا این مشرکل با قطع وفاداری به افغانسرتان حل میشرود؟ معلوم اسرت که جواب منفی اسرت چون اگر حل میشرد در طول ۱۴ سرال اخیر که مناطق هزارهنشرین عملاا با خودمختاری توسرط احزاب و رهبران

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 20

خودشران اداره میگرددو حل میشرد چون به منابع بزرگ کمکهای جامعة جهانی نیز دسرترسری داشرتندا اخیراا از محمد محقق شرنیدیم که گفت آقای خلیلی برای ۱۲ سرال معاون رییس جمهور کرزی بودو اما هزارهجات صراحب برا نشرد! در این زمینه تمام دسرتآورد خلیلی برای هزارهجات چند تا دسرتراه برا آفتابی و دیزل جنراتر بود که قیمت فی کلیوات برا

آن ۴۵ افغانی است به مقایسه ۲ افغانی در کابلا حالا آقای خلیلی نباید دولتهای افغانستان را مقصر بداندا

شرواهد نشران میدهدو صرحبتهای اخیر پدرام که در بالا نقل قول شرد نیز شراهد اسرتو که طرح فدرالیزم را رهبری حزب جمعیت اسرلامی و شرورای نظار قبول ندارندا آقای میرعنایت الله آشرفته در ۲۰ میزان ۱۳۹۴ بعد از واقعه قندز که لطیف پدرام خود مختاری ولایات را تاکید کرد به او مینویسرررد: "آقای پدرام: فدرال یک مرحله پیشررررفتهو تکامل یافته و پیچیده دیموکراسری میباشردا اگر مردم و دولت ما در این سرطه پیشررفتهو شررایط و امکانات قرار میداشرت و مشرکل ما با این پیشرنهاد حل میگردیدو باور کامل دارم هیچ وطن دوسرت آگاه و متعهد به منافع علیاء کشرور؛ غفلت نمیکردا آقای پدرام: جواب رد به شرما را در یکی از صرحبتهای مارشرال فهم فقید شرنیده بودم؛ بنا اء خاطرم از این بابت جمع بودا با تمام خوش خدمتی جناب تان؛ اگر نظر شرما به برادران جمعیت اسرلامی و شرورای نظار قابل تأیید و ارزش می بود؛ نیازی نبود که شرما داکتر صراحب جعلی بیرانه به ملت افغانسرتانو حزب !؟ دیرر با برنامه نفاا ملی؟ تشرکیل می دادیدو این خود شرکسرت

ادار ّه دولت افغانستان

اصلاح سیستم اداره محلی در افغانستان

دیرر شماست بین برادران تاجیکا"

سیستم فدرالی و مشکلات افغانستان

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 21

تشکیلات و وظایف حکومت مرکزی فدرال و ولایات و حکومات محلی

وظایف و مسٔولیتهای حکومت مرکزی فدرال

منابع عایداتی حکومت مرکزی فدرال

وظایف و مسٔولیتهای حکومتهای ولایتی

منابع عایداتی ولایات

مقام والی ولایت فدرال

مصرارف اداره ولایاتو ولسروالیها و شراروالیها از منابع صرکوکو تعرفه های خرید و فروش جایدادو جوازهای تجارتی و صنعتی و سهمیۀ ولایت از عواید ملی مطابق به فیصدی نفوس ولایت تأمین میگرددا

22

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی

مقام حکمران ولایت فدرالی

نتیجه

منابع و مأخذ

1ا دوکتور نوراحمد خالدی "سیستم متمرکز دولتی وغیر متمرکز فدرالی"و افغان جرمن آنلاینو 2 فبروری 2022

2. وبسایت اداره ملی احصاییه و معلومات نشــریۀ برآورد نفوس سـال ، 1395و 1400 3. صفحه فیسبوک اداره ملی احصاییه و معلومات 1400 4. چینل یوتوب جمهوری پنجم رزاق مامون، مصاحبه با لطیف پدرام، 29 جنوری 2022، 5. رزاق مامون، مکاتبه شخصی با مولف، 20 اپریل 2022، 6ا سروی ملی دموگرافی و صحت 2015 - ادار ٔه مرکزی احصاییهو وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشاف بین

المللی امریکا ,USAIDکابلو افغانستان 7ا قانون اساسی دولت جمهوری اسلامی افغانستانو وزارت عدلیه 8ا صفحٔهفیسبوکدوکتورنوراحمدخالدی 9ا عبدالصمد ازهرو کامنت در صفحه فوسبوک گفتمان ملیا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 23

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 24

10ا اکرام اندیشمند در فیسبوک 11ا رزاا مامون (کابل پرس جون ۲۰۱۱) 12امیر عنایت الله آشفتهو صفح ٔه فیسبوک 13ا احمد سعیدیو سایت انترنتی هزاره پیوندا

32 33 34

522,321 179,037 537,454

32,100,000

511,352 175,636 454,149

13,721,772

8,357

1,790 73,094 14,195,684

- - - - 537 -

661,995 2,281,142

- - -

- - - - - 537 168,162 372,252 182,918

2,089 522 1,611 - 1,075 8,062 306,294 209,782

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 30

ii

دیموگــرافیکی براورد شده و دربرگیـــــرندۀ 34 ولایت (364 ولســـوالی و34 مرکز ولایت) میباشـد. قابل تذکــــــر است که در این براورد66 شهر کشــور نیز شامـل 398 واحد اداری است."

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 32