گفتمان ملی مسئلٔه سیستم متمرکز و غیرمتمرکز دولتی؟

دوکتور نوراحمد خالدی

22 اپریل 2022
گفتمان ملی ..................................................................................................................................... 1 مسئل ٔه سیستم متمرکز وغیر متمرکز دولتی؟ ............................................................................................ 1

مقدمه ........................................................................................................................................ 2 طبقه بندی دولتها ها به متمرکز و فدرال ....................................................................................... 2
گذشت ٔه تاریخی اداره ملکی افغانستان ................................................................................................. 3 جزیره های قدرت تنظیم های جهادی 1992-1996.............................................................................. 3 نقش ٔه شماره ۱: جزیره های قدرت تنظیمهای جهادی در افغانستان......................................................... 5

دولت امارت اسلامی طالبان دور اول................................................................................................ 5 آیا ایجاد یک سیستم ادار ٔه فدرالی در شرایط امروزی برای افغانستان مناسب است؟ ...................................... 6 م ٔولفه های ایجاد یک سیستم فدرالی کدامها اند؟ .................................................................................... 6 ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان .................................................................................................. 9 نقش ٔه شماره ۲: ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان......................................................................... 10 نفوس افغانستان ......................................................................................................................... 10 نقش ٔه ۳: تراکم جغرافیایی نفوس افغانستان..................................................................................... 11 ترکیب قومی نفوس افغانستان ........................................................................................................ 11 جدول ۱: تخمین نفوس اقوام افغانستان توسط مونتستورات الفنستون سال 1810 م .................................. 12 نقش ٔه ۴: ترکیب قومی نفوس افغانستان و توزیع جغرافیایی اقوام......................................................... 13 جدول ۲: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک اقوام کشور2021 ..................................... 13 ترکیب زبانی نفوس افغانستان........................................................................................................ 14 جدول ۳: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک زبان ۱۴۰۰ شمسی (2021-22)................... 14 جدول شماره ۴: فیصدی نفوس کشور به تفکیک زبانهای عمده به تفکیک ولایات .................................. 15 نقش ٔه شماره ۵: ترکیب زبانی نفوس افغانستان................................................................................ 16 ترکیب مذهبی نفوس افغانستان....................................................................................................... 16 ساختمان طبیعی کشور و نقش آن در تعیین واحد های اداری................................................................. 17 تقسیمات احتمالی واحدهای فدرالی در افغانستان ................................................................................. 18 نقش ٔه شماره ۷: تقسیمات ممکن ٔه ادار ٔه فدرالی در افغانستان ................................................................ 19 عواقب ادار ٔه فدرالی در افغانستان................................................................................................... 19 سیستم فدرالی و مشکلات افغانستان ............................................................................................. 21 ادارهّ دولت افغانستان .................................................................................................................. 21 اصلاح سیستم اداره محلی در افغانستان ........................................................................................... 21 تشکیلات و وظایف حکومت مرکزی فدرال و ولایات و حکومات محلی .................................................. 22

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 1

وظایف و مس ٔولیتهای حکومت مرکزی فدرال ............................................................................... 22 منابع عایداتی حکومت مرکزی فدرال.......................................................................................... 22 وظایف و مس ٔولیتهای حکومتهای ولایتی....................................................................................... 22 منابع عایداتی ولایات .............................................................................................................. 22 مقام والی ولایت فدرال............................................................................................................. 22 مقام حکمران ولایت فدرالی....................................................................................................... 23 نتیجه ...................................................................................................................................... 23 منابع و مأخذ............................................................................................................................. 23 ضمیمه اول: تخمین نفوس کشور سال ۱۴۰۰ (22-2021).............................................................. 25 ضمیمه دوم: تخمین فیصدیهای نفوس مسکون کشور به تفکیک زبان و ولایات ..................................... 27 ضمیمه سوم: تخمین تعداد نفوس مسکون کشور به تفکیک زبان و ولایات ........................................... 28 ضمیم ٔه چهارم: تخمین فیصدیهای ترکیب قومی نفوس افغانستان توسط مؤلفین و منابع مختلف.................. 31

مقدمه

امروز در شررایط حاکمیت متمرکز طالبان یکبار دیرر مسرئل ٔه تبدیل نظام اداری- سریاسری افغانسرتان به یک نظام فدرالی در میان یک تعداد حلقه های روشرنفکری غیر پشرتونهاو و بخصرور در میان گروه مقاومت ضرد طالبان پنجشریرو به موضرو کلیدی هدف سریاسری روز مبدل شرده اسرتا اما تاکنون روی جزئیات یک نظام غیر متمرکز بحث لازم صرورت نررفته تا دانسرته شرود که عناصرر مشرخصر ٔه واحدهای یک نظام موعود فدرالی مبتنی بر کدام مشرخصرات اسرت: ترکیب قومیو ترکیب زبانیو سرراختمان طبیعی جغرافیایی و مواصررلاتی و یا سررابق ٔه تاریخی حوزه های جغرافیایی افغانسررتان؟ کدام شرراخر یا ترکیبی از شاخصهای ذکر شده اساس تقسیمات اداری واحدهای فدرالی را تشکیل میدهند؟ در مورد نو نظام و ارزشهای فرهنری-اجتماعی آن نیز پیشررنهادات مشررخصرری وجود نداردا واضرره نیسررت که در نظام فدرالی پیشررنهادی آیا منافع ملی افغانسرتان شرمول هم وجود خواهند داشرت یا اینکه واحد های فدرالی به عنوان واحد های خود مختار با ارزشرهای محلی در یک فدراسیون زیر نام افغانستان قرار خواهند داشت؟

حتی هستند کسانیکه با از دست دادن تمام امیدهاو آرزوی تجزیه کشور افغانستان را نیزبدل می پرورانندا در حالیکه درچوکات یک گفتمان ملی برای پرورش یک اندیش ٔه ملی که قادر باشد تمام اقوام و اقشار مردم افغانستان را بر محوراصول تمامیت ارضیو وحدت ملیو ارزشهای مشترک ملی به هدف رفاه و ترقی اجتماعی-اقتصادی کشور متحد بسازد جایی

برای انریزه های تجزیه طلبی وجود نداردو مباحثه بالای تجزیه طلبی در این گفتمان ملی شامل نخواهد بودا

اما از آنجاییکه یک کتل ٔه بزرگی از هموطنان خواهان سیستم فدرالی هستندو مباحثه منطقی بالای مزایا و عواقب نظام های متمرکز دولتی و یا غیر متمرکز فدرالی نه تنها جائز بلکه ضروری پنداشته میشود بخصور که بسیاری از کشورهای

دموکراسی دنیا منجمله هندوستان و پاکستان در همسایری ما سیستمهای دولتی غیر متمرکز فدرالی را برگزیده اندا دو گزینۀ نظام ریاستی – صدارتی و سیستم فدرالی استوار بر پارلمان برای نجات کشور ازین مخمصه با تمام قوت مطرح استا

طبقه بندی دولتها ها به متمرکز و فدرال

حکومرت هرا بره لحراظ تمرکز قردرت در پرایتخرت یرا پراکنردگی آن در ایرالرت هرا بره دو دسررررتره متمرکز و فردرال طبقره بنردی میشوندا

در سریستم متمرکزو قدرت در پایتخت متمرکز است و حق اعمال قدرت به حوزه کوچک تریو مثل ایالت و شهرو تفویض نمی شررودو گر چه ایالت ها و ولایات اختیارات خاصرری دارند که در قوانین عادی پیش بینی شررده اسررتا از مزایای چنین حکومتی یک سان بودن قوانین و طرز اداره کشور استا

در سیستمهای غیر متمرکز فدرالی قدرت بین دولت مرکزی و ایالات تقسیم شده استا حکومت مرکزی مسوولیت سیاست خارجیو دفاعی و اقتصرادی کشرور را به عهده داشرته وهر ایالت سریاسرت های خار خود را در ادار امور خود اعمال

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 2

میکندا کشرورهایی که دارای قلمرو وسریعو تنو ناحیهای و جغرافیاییو ناهمرونی نژادو ملیتو زبان و دین هسرتند با این نو حکومت سازگار ترندا

در قانون اسراسری کشرورهای فدرالو به جز وظایف معین و مشرخصری که برای دولت مرکزی در نظر گرفته شردهو سرایر اختیارات و وظایف به دولتهای محلی واگذار شرده اسرتا (معمولاا امور بینالمللیو ادار ٔه جنگ هاو پول رایجو مالیات بر عایدات و مهاجرت مربوط به دولت مرکزی است و سایر اختیارات بین ایالت ها تقسیم میشود)ا

گذشت ٔه تاریخی اداره ملکی افغانستان

از نظر تاریخی تا سرقوط حکومت زمانشراه نواسر ٔه احمدشراه ابدالی در اواخر قرن هژدهمو افغانسرتان نظام متمرکز اداری داشرتا با شررو خانه جنریها الی ختم سرلطنت دور دوم امیر دوسرت محمد خان در افغانسرتان چهار مرکز قدرت موجود بود: حکومت مرکزی در کابلو سررردار کهندل خان در قندهارو شررهزاده های سرردوزایی در هرات و زورمندان محلی در مزارشرریفا امیر دوسرت محمد خان در دور دوم سرلطنت خود موفق شرد قدرت های محلی را سراقط کرده زیر یک ادار ٔه

واحد بیاوردا اما بعد از وفات او در 1863م با بروز مخالفتها میان پسرران امیرو دوباره وضرع تغییر یافتا ضرعف دولت مرکزی در این دوران ناشری از مداخلات پیهم و مسرتقیم وغیر مسرتقیم اسرتعمار انرلیس و لشرکرکشریهای اول و دوم آنها و سر ٔو اسرتفاده از شراهزادگان افغان در ایجاد این نابسرامانیها سرهم بسرزا داشرته اسرتا تا آنکه بعد از ختم جنگ دوم افغان و انرلیسوبهقدرترسریدنامیرعبدالرحمنخاناقداماتبرایایجادیکادارٔهمتمرکزدولتیدرافغانسرتاناو گرفتو

موفقانه به پایان رسیدا این وضع با اشکال مختلف تا به سقوط دولت داکتر نجیب الله در سال 1992م ادامه یافتا دریککامنتدرارتباطبهمباحثهبالایموضو فدرالیزموسیستمادارٔهغیرمتمرکزمحترمصمدازهرنوشتندکه:

"تا جایی که می بینیم در طول تاریخ دو صرد و هفتاد و پنج سراله افغانسرتانو قدرت های منطقوی ظهور کرده اند ولی فدرالیزم و یا تجزیه طلبی هیچراهی مطرح نبوده اسررررتا از زمان امیر عبدالرحمان خان به بعدو جز در زمان حاکمیت(!) «مجاهدین» حاکمیت مرکزی در سرر تا سرر کشرور حکمفرما بوده اسرتا اکنون نیز این نره مردم انرد کره فردرالیزم می خواهنرد بلکره چنرد تراجر سرررریراسرررری از نرام قوم و مرذهربو در ارتبراط تنراتنرگ برا اسرتخبارات بیرونی این هیاهو را سرر داده اندا شرماری از روشرنفکران نیز که از اوضرا نا به سرامان چندین دهه به سررتوه آمده اندو با ملاحظه موفق بودن آن در بعضرری از کشررورهاو بدون توجه به مثال های ناموفق و بدون در محاسربه گرفتن شررایط کاملاا متفاوت کشرور ماو به این هیاهو دل بسرته اندا بنا بر همین بی ثباتی ها و شرررایط اشررغالو افغانسررتان فرصررت آن را نداشررته تا یک حاکمیت مقتدر مرکزی را بار دیرر تجربه کندا در چهل سررال پادشرراهی محمد ظاهر شرراه و جمهوریت محمد داوودو کشررور دارای حاکمیت مرکزی بودو اتکا به قومیت به تدریج به ضرعف گراییده بود و تفکر جدایی طلبی اصرلاا وجود نداشرت .این از آغاز «جهاد» بود که همسرررایه گان بد نیت ما جهادیان را در قالب اقوام تنظیم و هر کدام را در خصرررومت با دیرری مورد حمایت قرار دادندو عیناا همانرونه که اتحاد شروروی حزب دموکراتیک خلق افغانسرتان را ابتدا به دو و پسرانتر به پنج شرش بخش مورد حمایتش منقسرم کردو تا هر بخش برای حفظ حمایتش در خدمت گزاری با دیرری در رقابت باشردا در نیرو بخشری به انقطاب های قومیو شروروی ها نیز دسرت دراز داشرتندا در بخش اعظم انقسرام های درون حزبی عنصرر قومیت به روشرنی مشرهود بودا برای دمیدن روحیه نفاا و جدایی طلبیو اقوام ما را نام ملیت دادندا تلاش هایی برای سرپردن خودگردانی بخشری از کشرور به احمدشراه مسرعود و تلاش دیرر در ایجاد اداره جداگانه برای شرمال کشرور و بالآخر امضرای موافقتنامه شرناسرایی اقتدار حزب جمعیت اسرلامی به ریاسرت برهان الدین ربانی از جانب دولت رو به فروپاشررری شرررورویو در موجودیت حاکمیت جمهوری افغانسرررتانو مسرتند های غیر قابل انکار در زمینه اند .به هر حالو همین سرالاران جنگ بودند که بعد از تسرلط بر کشرورو جزیره هرای قردرت را ایجراد و ترا آخر برای حفظ آن چره در جریران خرانره جنری هرای تنظیمی و چره در زیر اشرغال امریکا و تحت حمایت آنو تلاش کردندا همین ها بودند که گاه نظام پارلمانی می خواسرتندو برای آنکه لشرکرو پول و حمایت خارجی داشرتند و تسرلط کامل شران در پارلمان تضرمین شرده گی بود؛ گاه فدرالیزم می خواسررررتند؛ و گاه تهدید تجزیه راه می انداختندا یران لطیف پدرام مانند ها هم بوده اند که گاه برای ارضررررای عظمت طلبی امام الدین رحمانوفو گاه از ایران و گاه از جنرسرررالارانو خدمات خود را عرضررره کرده رفته

اندا"

جزیره های قدرت تنظیم های جهادی 1992-1996

پیروزی نظامی مجاهدین در بهار 1992 همراه با ظهور مراکز متعدد قدرت شرررایط را برای رشررد نیروهای های محلی (ملیشرههای محلی) مهیا کرده بودا این جبهه های فرماندهی محلی و غیرمتمرکز که از همآهنری سرسرت منطقوی و معامله گری روی وفاداریهای شرررکننده با یک یا چند حزب جهادی پشررراور (یا ایران) شرررکل گرفته بودندو در جنگ با دشرررمن

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 3

مشررترک خویش (بر ضررد نیروهای شرروروی و دولت احزاب خلق و پرچمو وطن)و از نراه نظامی فوا العاده موثر ثابت شرده بودا اما به علت نبود یک دیدگاه سریاسری مشرترکو سرتراتژی های موثر و تعهدات لازم در میان رهبران سریاسری و مداخلات خارجیو ثمرۀ موفقیت نظامی آنها به پیروزی سررریاسررری برای برقراری یک نظام مناسرررب حکومت داری نه

انجامیدا جنگهای کشنده که چهار سال برای کنترول پایتخت ادامه یافتو کابل را به مخروبه تبدیل کردا بدین گونه جزیره های قدرت آتی در سالهای 1992-1996م در افغانستان عملآ ایجاد گردیده بود:

رشید دوستم بالای پنج ولایت شمالغربی عمدتاا ازبیک- نشین فرمان میراندا شرورای مشررقی در جلالآباد بالای چند ولایت شررقی و جنوبشررقی افغانسرتان حکومت میکرد که باشرندگان آنها عمدتاا قبایل غلزی و پشتونهای غیردرانی اندا منطقۀ هزارهجات زیر کنترول حزب وحدت قرار گرفت که تمام جناح های رقیب شیعه را در زیر سایۀ یک تنظیم واحد جمع کرده بودا اسماعیل خان کنترول هرات و چند ولایت همجوار غربی را بدست گرفته بودا احمد شراه مسرعود و شرورای نظار او کنترول شرمال کابل تا وادی پنجشریر و سرراسرر هندوکشو بشرمول مناطق زیر کنترول حکومت استاد برهان الدین ربانی را در اختیار داشتا گلبدین حکمتیار بر ساحات جنوب و شرا کابل غلبه داشتا کندهار و جنوب افغانسرتان که عمدتاا مسرکونۀ قبایل پشرتون درانی اسرتو در کنترول فرماندهان متعدد جهادی قرار داشتند که نتوانسته بودند با همدیرر روی رهبری مشترک موافقت کنندا

بر این اسراس کشرور به اسراس تمایلات قبیلویو قومی- زبانی و جناحی به واحدهای خود مختار و دارای قلمرو کاملاا معین جزیره های قدرت تقسیم شده بود که در نقش ٔه شماره ۱ نشان داده شده استا

درحقیقت در سرال 1994م تمام مناطق کشرور یکبار دیرر به واحدهای اداری خود مختار تبدیل شرده بودندا عرو دو بارۀ این واحدهای سریاسری منطقوی بازتاب جهتگیری های تاریخی و فرهنری در مناطق سررحدی خار کشرور و مناسربات قبیلویو جناحی و قومی- زبانی قدرت در داخل کشرور میباشردا این واحدهای اداری خود مختار یاد آور صرف بندیهای قدرت درعصرر امپراطوریهای پیشرین اسرلامی قبل از تحمیل قدرت دولت واحد مرکزی توسرط عبدالرحمن خان و کنترول آن توسرط جانشرینان او برای هشرت دهۀ سردۀ بیسرتم میباشردا در سرال 1994م هر واحد منطقوی به محور یک مرکز عمدۀ تجارتی و فرهنری با وابسرررتری معینی درخار از کشرررور بهوجود آمده بود و رهبران هرکدام غالبا به تفاهم آسرررانی با همسرایران خویش چه در داخل و یا خار افغانسرتان رسریده بودند تا احسراس خود مختاری نسربی همدیرر را تضرمین کنندا هر واحد با کمترین قید و شررط و به خواسرت و دلخواه مرد قدرتمند (جنگ سرالار) آن اداره میشردا حاکمیت قانون موجود نبود و تطبیق عدالت مطابق به موازین اسلامی بر بنیاد درک محلی از شریعت و عادات مرسوم محلی مرو گردیده بودا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 4

نقش ٔه شماره ۱: جزیره های قدرت تنظیمهای جهادی در افغانستان

دولت امارت اسلامی طالبان دور اول

در موجودیت چنین شررایط اسرتیلای ملوکالطوایفی قرن بیسرتم در افغانسرتان بود که طالبان در سرال 1994م با تصررف قندهار رسرما در صرحنه سریاسری کشرور اعلام موجودیت نمودندا با ظهور طالبان در 31 اکتوبر سرال 1994م و متعاقب آن با خلع سررلاح فرماندهان جهادی محلی و پاک کردن جادهها و شرراهراهها از وجود دزدان و با گیران این وضررع عوض میشررود و قندهار و ولایات مجاور آن در زیر کنترول واحد جنبش طالبان قرار میگیردا آنها با اسررتفاده از نارضررایتی عمومی مردم از اسرتیلای انارشریو بی قانونی و بی امنیتی لجام گسریخته در کشرور و پشرتوانه نظامی و تسرلیحاتی آمریکا و پاکسرتانو در مدت بسریارکم ولایات جنوب غربی را به تصررف خود درآورده و در ظرف دوسرال (1995-1996) خود را به دروازههای کابل رسرانیدند و به زودی پایتخت افغانسرتان را در 26 سرپتمبر 1996 تحت تصررف خویش قرارداده و تأسرریس حکومت اسررلامی را به نام " امارت اسررلامی افغانسررتان" اعلام نمودندا در سررپتمبر 2001م بجز از یک منطقة

کوچک که از پنجشیر تا بدخشان را در بر میگرفت سایر نقاط افغانستان همه در کنترول طالبان قرار داشتا

بدینرونه طالبان به حیات قدرتهای خودمختار محلی در افغانسررتان خاتمه داده دوباره قدرت دولت مرکزی را در کشررور تأمین کردندا بسریاری از مردم افغانسرتان از جمله سریاسرتمداران کارکشرته ایو از جمله محمد ظاهرشراه پادشراه سرابق و دکتور نجیرب الره رییس جمهور مخلو و محبوسو پیروزیهرای طرالبران را در ایجراد امنیرت در کشررررور و برداشررررتن گلیم

قدرتهای خودمختار محلی خوش آمد گفتندا

متأسررفانه طالبان یک رژیم اختناا قرون وسررطایی مذهبی را در کشررور ایجاد کردند و آزادیهای اجتماعی و فردی مردم بخصرور زنان را محدود سراختند که سرقوط نهایی آنها بدسرت قوای امریکایی با اسرتفاده از نیروهای محلی در اخیر سرال 2001م با اسرتقبال همرانی مردم افغانسرتان بخصرور روشرنفکران قرار گرفتا دولت پسرا طالبان نیز از نظر تیوری با انفاذ قانون اسرراسرری سررال 2004 یک سرریسررتم متمرکز جمهوری ریاسررتی را به شرریو ٔه امریکا بنیاد نهادند که حتی پسررت

صدراعظم در آن حذف گردیده تمام قدرت در مقام ریاست جمهوری متمرکز گردیدا

دکتور محمد نظیف شررهرانی در جریده انترنتی "خراسرران زمین" با نارضررایتی مشررهود مینوشررت: "نخبران پشررتون (و مشرهور ترین ایشران حامد کرزی)و با نیروهای اشرغالرر امریکا در اکتوبر 2001 یکجا گردیده و یک بخش بزرگ رژیم فعلی در افغانسرتان پسرا- طالبان را تشرکیل میدهندا کرزی بالای تحمیل یک قانون اسراسری که دارای یک سریسرتم حکومتی

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 5

قویا ریاسررتی متمرکز مانند قدرت اجرائیوی عصررر پادشرراهی میبودو اصرررار ورزیدا سررر انجامو واقعیتهای مبرم و سراختارهای خود- گردان محلی در سرراسرر کشرور نهتنها نادیده گرفته شردو بلکه حتی به شریوه های مختلف و اصرولی آهسرته آهسته تخریب گردید" (محمد نظیف شهرانیو خراسان زمین› ۲۱ جدی ۱۳۹۲).

اما در عمل کسرانیکه در گذشرته از تقسریم کشرور به حوزههای خودمختار منطقوی به قدرتو جاه و منالی رسریده بودند بار دیرر با سرررازیر شرردن کمکهای هنرفت پولی نقده و نظامیو امریکا به رهبران و جنگسررالاران محلیو برای کمک به سررنرونی دولت طالبانو در شررایطی قرار گرفتند تا مناطق خود مختار محلی خودها را دوباره احیا نموده و عملاا کشرور را دو باره به حوزههای نفوذ جنگسرالاران مبدل سرازندا با وجود یک قانون اسراسری متمرکزو این افراد با هرگونه اقدام

برای ایجاد یک دولت مرکزی مقتدر در افغانستان مخالفت کردندا

آیا ایجاد یک سیستم ادار ٔه فدرالی در شرایط امروزی برای افغانستان مناسب است؟

تشویشهای زیادی در نزد مخالفین سیستم فدرالی موجود استا از جمله:

آیا ایجاد سرررریسررررتم فدرالی در شرررررایط موجودیت قدرتهای مافیای جهادی محلی به ایجاد ملوک الطوایفی و در

همسایری کشورهای هم قومو در نهایت به تجزی ٔه کشور نمی انجامد؟ آیا ایجاد سریسرتم فدرالی سرپردن سررنوشرت مردم واحدهای فدرالی برای همیشره بدسرت مافیای جنرسرالار محلیو

قومی و جهادی نیسررت؟ بطور مثال آیا اگر یک ایالت فدرال ترکسررتان در جوزجانو سرررپل و فاریاب موجود میبود به وقو حوادثی مانند اتهام تجاوز دوستم بالای ایلچی می افزود یا جلوگیری میکرد؟

کدام واحد فدرال از لحاظ اقتصادی میتواند خودکفا باشد؟ سرنوشت اقلیتهای قومیو مذهبی وزبانی در واحدهای فدرال چه خواهد شد؟ آیا این خانواده ها تصفیه و مجبور

به مهاجرت خواهند شد؟
بر سرررر زبان دری در ولایات غیر دری زبان چه خواهد آمد؟ این زبان امروز زبان اولی تاجیکهاو هزاره ها و

پشتونهای شهری دری زبان بوده و زبان دومی غیر اقوام تاجیک و هزاره و زبان ارتباط اقوام در کشور استا
آیا زبان دری موقف امروزی خود را در یک افغانستان فدرالی از دست نخواهد داد؟ در یک نظام فدرالی حقوا اقلیتهای قومیو زبانیو مذهبی در واحد های فدرالی چرونه بتأمین خواهد شد؟ اینها و دهها مسلۀ دیرر سوالاتی اند که باید قبل از همه در نظر گرفته شوندا

بدین سرران مخالفان نظام فدرال نظام مذکور را در شرررایط فعلی ناکار آمد میخوانند و نظام فدرالی را سررر آغاز پروسرر ٔه تجزیه افغانستان ارزیابی میکنند.

مٔولفه های ایجاد یک سیستم فدرالی کدامها اند؟

موافقان و مدعیان نظام فدرالی سریسرتم دولتی فدرال را در افغانسرتان موجب دسرتیابی اقوام به حقوا شران در جهت تحقق عدالت اجتماعی و زمینه ساز حل بحران در مسیر صله و ثبات تلقی میکنندا

تشرررکیل نظام فدرالی در افغانسرررتان با نراه ها و دیدگاه های متفاوت و حتی متضررراد به بحث و ارزیابی گرفته میشرررودا مخالفان و مدافعان پهلوهای منفی و مثبت این نظام را بررسرری میکنند و هر کدام از سررود و ضرررر آن برای افغانسررتان سرخن میگویندا اما اگر به اسرتدلال هر دو طرف در این موافقت و مخالفت توجه شرودو عدالت اجتماعی برای موافقان و

خطر تجزیه برای مخالفان نکتۀ محوری این بحث را شکل میدهدا

درمیان فدرال طلبان لطیف پدرام کسریسرت که از سرالها بدین سرو برای غیر متمرکز شردن نظام فعالیت میکند و در این مورد پیشرنهادات مشرخصری داردا پدرام در یک ویدیو در سرال 2015 بعد از حادثه اشرغال موقت شرهر قندز بدسرت طالبان بیان کرد که طرح او برای رهبران غیرپشرررتون همواره خودمختاری مناطق آنها با موجودیت نیروهای امنیتی محلی بوده

استا

اخیرآ بتاریخ 29 جنوری سرال جاریو در بیان خواسته های گروه مقاومت ضد طالبانو لطیف پدرام ابراز داشت که: " ااا تا کنون برنام ٔه خطوط اسراسری سریاسرتهای جبه ٔه مقاومت (ملی!) در برابر طالبان تدوین و نهایی نشرده اسرت ااا طرح ما این اسرت که افغانسرتان باید به طرف یک سراختار پارلمانی فدرالی یا ریاسرتی فدرالی برودو فدرالیزم اصرلش باید باشرد (اصرل نظام)و در اسرررم دولت کلمه فدرالی باید ذکر شرررودا این دولت آینده باید تعریف شرررودا این دولت یک دولت دیموکراتیک فدرالی خواهد بودااا این در بهترین حالتش اسررتا بدترین حالت انقیاد مطلق اسررتااا نتیجه مقاومت اول بعد از شررهادت قهرمان ملی تشرکیل کانفرانس بن بودا اما گروه مقاومت شرکل دولت را معرفی نکرد ااا مقاومت دوم باید شرکل دولت را تعریف کنرد و خطوطش را مشررررخر نمرایرد در غیر آن براز هم یرک بطور مثرال یرک غیر طرالرب آقرای اکس در رأس از قوم پشتون به عنوان برادر بزرگ تعیین خواهد شدا انتظار جبهات مقاومت این است که ما برای ایجاد یک دولت دیموکراتیک

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 6

فدرالی باید مبارزه بکنیما اااهمه نیروهای جوانیکه در جبه ٔه مقاومت بر ضرد فاشریزم قومی مبارزه میکنند نظر شران ایجاد سیستم فدرال استا"

رزاا مأمونو یکی دیرر از فعالین گروه مقاومت ضرد طالبانو معتقد اسرت که "قشرر جوانو جوانانیکه در طول بیسرت سرال گذشرته رشرد کرده اندو همه طرفدار ایجاد نظام فدرالی هسرتندا به جز رفتن بسروی سراختار فدرال دیرر راهی نیسرتا عبور از سرراختار فدرالی در حقیقت بیعت به سرریسررتم متمرکز اسررتا اگر قرار باشررد رهبران محافظه کارو بیروکراتهای سررابقه چسررررپیرده بره حکومتهرای غنی و کرزی کره حرالا بیشررررتر دغردغر ٔه جرایردادهرای خودرا دارنردو ترا جراییکره من اطلا دارم این اشررخار بیشررتر دغدغه ثروتهای غیر منقول خودرا که آنها را نمیتوانسررتند در پشررت خود به ترکیه و امارات ببرندو اول طالب اینها را نمی پذیردو باز اگر قرار باشررد طالب برای اینکه جبه ٔه مقاومت را دور بزند با اینها کنار بیایدو سرررنوشررت اینها چه خواهد شد؟" جواب پدرام این بود که به گفت ٔه ذبیه الله مجاهد با هر تعریفی که جامع ٔه جهانی از دولت فراگیر بدهد

طالبان این رهبران گذشته را در این کشور اجازه نخواهند داد دوباره در این کشور به قدرت برسندا" دریک یادداشت شخصی آقای مآمون خطاب به اینجانب نوشت:

" سلام استاد؛ خلر دیدگاه من در بارۀ یک نظام فیدرال درافغانستان این است:

از ساختار سیاسی به خصور نظام فیدرال که به ثباتو قناعت و هم پذیری همه دربرابر همه بیانجامد؛ حمایت می کنما زیرا ساختارهای یک دستو زمانش گذشته و به مطالبات امروز جوابده نیستندا

اصل قضیه این است که فهم و دریافت مردم از یک نظام فیدرالیو چه روشنفکر تحصیل یافته و چه افراد میان پایه از نظر سطه و سویه سیاسیو نا مشخرو فاقد شکل وشمائل قابل درک و اغلبو برپایه مسموعات و شعار استواراستا

بسیار مشکل است در قلمرو جغرافیایی که از هرنظر معروض به بی ثباتیو نا امنیو بی اعتمادی عمومی (خصوصاا بی اعتمادی میان قشرکوچک سیاست ورزان و اهل مدعا) است و فاصله نفس کشیدن جامعه در میان دو انفجارو خیلی کوتاه است؛ روی ساختار نظام سیاسی یی تکیه کنیم که حتی از نظر تئوری برای ما هنوز قابل

فهم و توضیه نیستا

درافغانستان حتی یک کتاب تئوریک مرتبط به نظام فیدرالی به نوشت نیامده؛ هرچه است مثال های فشرده و بریده شده ای است که از متون قبلا نوشته شده به وسیله دیررانو آن هم متکی بر آموزه های جوامع توسعه یافته تر از ما مرقوم شده استا

حیات تاریخی و سیاسی افغانستان نشان می دهد که این قلمروو خیلی به سختی نظام پذیر استا عواملش هم زیاد استا بافت اقتصادیو تنرنای موقعیتو تولید ملی و کم باروری اقتصاد خود بسندۀ کشاورزیو راه های ارتباطی و در هم آمیزی جماعات مختلف افتاده در پناه دره هاو روستا ها و نواحی دوردست و منزوی وااا همه و همه دست به هم داده اند تا اساساا نظام سیاسی برپایه دولت – ملت همیشه با مشکلاتی سخت جان تر از کوه های

عریان این خطه مواجه باشدا

آسیب پذیری دیرر این است که از زمان تشکیل دولت معاصر درین جغرافیاو فاصله سقوط نظام ها یا حکومت واره های شاهیو ( روی هر دلایل وعوامل) به استنثای عصر احمد شاه ابدالی و محمد ظاهرشاهو حداکثراز شش ماه تا بیست سال بوده استا

افزون برینو فاصله بین تجاوزهای خارجی بر افغانستان نیز به موازات نا سازگاری های داخلیو بخشی از مقدرات نظام ها و همچنین عامل سرنرونی ها و الحاصلو موجب فروپاشی های اقتصادی و سیاسی بوده استا

به این ترتیبو فکر سیاسی بنیادی هیچ گاه شکل نررفتا دیدگاه سیاسی و ملی در روان تاریخی – اجتماعیو روی عقربۀ یک دوره مؤقتی و نا پایدار سوار بوده استا

با توجه به نتایج آن همه تجربیات حداقل دو صد سالهو نسل امروز فکر می کند که هرگاه دستراه یک دست و انحصاری سیاسی شکسته شودو شاید فرصت توسعه و رشد سیاسیو اجتماعی و اقتصادی فراهم آیدا مبرهن است که نظام فدرال هنوز به آزمایش گرفته نشده و انرشت شمار اند کسانی که ازپیچیده گی ها و چالش های آن در

جریان عمل ذهن روشنی داشته باشندا

تصور کنید؛ حتی اقشارآگاه و دانش آموختهو نسبت به نظام فیدرال مشکوک اند که نشود این بهانهو یا زمینه ای شود برای تجزیه جغرافیاییا این تنها به کمبود فهم و درک بسنده از مولفه های نظام فیدرالی نیست؛ بیشتر ریشه در بی اعتمادی سیاسی و قومی دارد که متأسفانهو جنگ و نا به سامانی نیم قرنهو آن را در ذهن بسیاری ها پخته

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 7

کرده استا

برای تغییر شکل نظام دولتی آیندهو اول باید نظام اعتماد و درک واقعیات برپایه منافع همه گانی و کیان ملی در مغز ها برپا شودا لازم است سال ها روی طرح های چند منظوره برای حصول یک اجما نظریاتی درین باره کار شودا اما چه کسی درین باره کار کرده است؟ گویا حوادث سیاسیو به حدی سریع و غافلریرانه هراز چند گاه به زنده گی ما حمله ور می شود که اولش ثبات روانی ما را می بلعد و در شرایط فقدان امنیت ذهنیو از هر

نظامی که سخن بروئیدو در قدم نخست خود شما به آن نمی توانید تا آخر جلو برویدا

من در خصور نظام فیدرال – غیرازین که ازنظرتئوری درکدام کشور چه اشکالی داشته و به کجا انجامیده- طوری می اندیشم که به نتیجه یی نمی رسما دلهره منو ازین است که آیا آن مدینه فاضله یی که گم کرده ایمو از همین راه رونمایی خواهد شد؟ وقتی به کوه هایی ازچالش هاو موانع و پیچیده گی ها می اندیشم و بضاعت دانش و فهم اجتماعی را در پله ترازو مقابل آن میرذارم؛ به این نتیجه می رسم که آیا در بستر سیل می توان خانه یی

از آرامش بنا کرد؟

فیدرالیزم سرشت همکاری و بهره مندی مشترک را تمثیل می کند تا توازن دریک قلمرو به نفع همه پهن شودا ما که ازهر منظری درنقطۀ اصل خود ایستاده نیستیم؛ بی جا شدهو مضطربو بریده از گذشته و آینده را گم شده درنظر می آوریم؛ دشوار است روی ایجاد ساختاری به نتیجه برسیم که مستلزم پیش زمینه های حداقلی ( امنیت

عمومی) استا

ایجاد ایالات خود گردان تابع «دولت مرکزی» به شکل یک منظومۀ با هم پیوست و پویاو در یک بستر قابل اعتمادو در شرایطی قابل تصور است که دست کم جامعه به ثبات حد وسطی اقتصادی دسترسی داشته باشد؛ امنیت عمومی زمینۀ اجرایی شدن چنین طرحی را فراهم کرده باشد؛ ساکنان همه ای مناطق این فرصت را یافته باشند که از توزیع عادلانۀ سعادت آینده اقتصادی و ملیو تمامیت ارضی و خانه مشترک شان خوش بینی داشته

باشندا

بنا برین طرح فیدرال دربهترین حالتش می تواند دراندازه یک طرح روی کاغذ باقی بماندو هرگاه جوامع تباری از تحقق مطالبات پیش گفته به اطمینان نه رسیده باشدا

به نظر منو علت اصلی گرم شدن بازار تغییر ساختاری نظام سیاسی درمیان رگه های تباریو درقدم اول این است که نظام ریاستی یک دست و مشابه کار آمدی خود را از نیم قرن پیش از دست داده استا عامل دوم این است که نوعی نظریۀ تازه پا گرفته است که افغانستان امروز فی نفسهو مستعد به استقرار یک نظام سیاسی پایدار نیستا البته افزون بر عوامل تاریخی دورۀ استعمارو خان سالاری قرن نوزده و استبداد شرو از امیرعبدالرحمان خانو دلایل مختلفی درین باره ارائه شده می تواند که باورمندی به نظام پذیری کامل در جامعۀ افغانستان را با

چالش رو به رو می کندا

بیداری قومیتیو تنش تباری یا انراره های سیاسی تبارگرایی که دربستر تضاد های اجتماعی و تقابل های سیاسی چهل سال اخیر زبانه کشیده و هنوز پیوسته دامنه می گیرد؛ نیز موجب شده است تا این اندیشه تقویت یابد که افغانستان دیرر به شیوۀ گذشته هرگز اداره شدنی نیست و افزون برینو نمی توان مطمئن بود که بعد ازین نیز

یک نظام سیاسی استوار و درازمدت بتواند درین قلمرو شکل بریردا

این شاید یکی از دلیل های اصلی نزد آن عده سیاست گران و نخبه گانی است که سه گزینۀ فیدرالو تجزیه یا نظام ریاستی – صدارتی استوار بر پارلمان را برای نجات ازین مخمصه با تمام قوت مطرح می کنندا

اصل موضو این است که اول باید روی ساختارهای سیاسی که بیشتر در کشورهای توسعه یافته نتیجه بهتر دادهو از منظر تئوریو پژوهش و مطالعات راهبردی و استاندارد کار لازم صورت بریرد؛ بعدو مطالعات انجام شدهو همه گانی شده و اقشار مختلف مردم افغانستان آن را به یک بحث خلاا بین خود تبدیل کنندا تا زمانی که آماده گی ذهنی درسطه عمومی به وجود نیایدو همه شعار و هر مرامی که در چند پره گرافو بین انرشت شمار

دانش آموخته هاو به گردش درآید؛ تأثیرات آن درحد همان چند نفر خواهد بودا"

هدف از بررسرری موضررو سرریسررتمهای متمرکز و غیر متمرکز دولتی در چوکات مباخث ٔه گفتمان ملی نیز درسررت همان چیزیسرت که آقای مأمون پیشرنهاد میکند: "اول باید روی سراختارهای سریاسری که بیشرتر در کشرورهای توسرعه یافته نتیجه بهتر دادهو از منظر تئوریو پژوهش و مطالعات راهبردی و استاندارد کار لازم صورت بریرد؛ بعدو مطالعات انجام شدهو همه گانی شرده و اقشرار مختلف مردم افغانسرتان آن را به یک بحث خلاا بین خود تبدیل کنندا تا زمانی که آماده گی ذهنی درسررطه عمومی به وجود نیایدو همه شررعار و هر مرامی که در چند پره گرافو بین انرشررت شررمار دانش آموخته هاو به

گردش درآید؛ تأثیرات آن درحد همان چند نفر خواهد بودا"

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 8

تقسریمات فدرالی در ممالک مختلف بر مبنای شراخر های مختلف ایجاد شرده اندا در کشرورهایی مانند امریکا و آسرترالیا سرابق ٔه تاریخی اسرتعماری اسراس تعیین واحد های فدرالی را تشرکیل میدهندا بدین معنی که مسرتعمرات جداگان ٔه سرابق بعد از ختم دوران اسرتعمار باهم متحد شرده کشرورهای متحد ٔه فدرالی را تشرکیل کرده اندا در آسرترالیا شرش مسرتعمر ٔه جداگان ٔه نیو سراوث ویلزو ویکتوریاو آسرترالیای غربیو آسرترالیای جنوبیو تاسرمانیا و کوینزلند که هرکدام یک مسرتعمر ٔه جداگانه دولت بریتانیای کبیر بودند در اول جنوری سرال 1901م باهم یکجا شرده بر اسراس یک قانون اسراسری جدید کشرور واحد فدرالی آسرترالیا را تشرکیل دادندا در این نو سریسرتمهای فدرالی موضرو قومیت و زبان نقشری در ایجاد واحدهای فدرالی نداشرتند

بلکه گذشت ٔه اداره های استعماری عامل اصلی بوده استا

در یکتعداد کشرور ها در زمان اسرتعمار ولایات بر اسراس متجانس بودن قومیو زبانیو مذهبی و سرمتی واحدهای اداری اسرتعماری را تشرکیل داده بودند که این واحدها بعد از ختم اسرتعمار با تغییرات کمی بصرورت واحدهای فدرالی ادامه یافتند مانند هندوستانو پاکستان و اتحاد شوروی سابقا

در دوصرد سرال قبل از کشرور مسرتقل افغانسرتان امپراطوریهای صرفوی و مغولی خان نشرینهای بخارا و سرمرقند بالای این سررزمین که امروز بنام افغانسرتان یاد میرردد حکومت میکردندا هرات و قندهار دو بیلرربیکی زیر حاکمیت صرفوی اداره

میشرد که شرامل مناطق مرکزی نیز میرردیدو مناطق شررقی و جنوبی از غزنی الی پنجشریر ونورسرتان توسرط حکام گماشرته از دربار مغولی هند اداره میشردند و صرفحات شرمال هر آنراهی زیر اداره های محلی یا گماشرتران بخارا و سرمرقند بودندا فکر نکنم که احیای دوبار ٔه این تقسریمات زیر عنوان واحدهای فدرالی امروز طرف علاقمندی کسرانی باشرد که همه روزه

شعار فدرالیزم را برزبان دارندا

در افغانسرتان در سره صرد سرال گذشرته سرابق ٔه تاریخی ادار ٔه خودمختار محلی طوریکه در بالا دیدیم به دوران هر و مر قرن نزدهم و تجربه دولت انارشرری مجاهدین در سررالهای 1992-1996م بر میررددا بجز برای کسررانیکه در راس این جزیره های قدرت در این دورانها بودند و یا کاسره لیسران شرانو این دورانها بدترین دورانهای تاریخ افغانسرتان را تشرکیل

میدهندا

بنابر آن در افغانسررتان نیز در هرگونه مباحثه بالای تعیین سرریسررتم های دولتی متمرکز ویا غیرمتمرکزفدرالی برای ادار ٔه کشرورو سراختمان طبیعی جغرافیایی کشرورو تقسریمات جغرافیایی نفوسو خطوط مواصرلاتی و ترانسرپورتی که مناطق را باهم متصررل میسررازندو سررابق ٔه تاریخی مناطق مختلفو و بالاخره ترکیبهای مذهبیو قومی و زبانی نفوس نقش تعیین کننده

خواهند داشتا

ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان

افغانستان کشور بزرگی است که 652,860 کیلومتر مربع مساحت داردا طوریکه در نقش ٔه شماره ۲ دیده میشود کوههای سر به فلک کشید ٔه هندوکش کشور را از شمال-شرا تا به جنوب-غرب به دو حوز ٔه بزرگ جغرافیایی شمال و جنوب تقسیم کرده استا علاوه بر آن موجودیت کوههای متعدد در شرا و امتداد یافته در جنوب غرب کشور سبب شده که اکثریت نفوس افغانستان در دره ها و وادیها در امتداد دریاهاییکه از قله های این کوهها سرچشمه می گیرند زندگی نمایند و موانع قابل ملاحض ٔه طبیعی و مواصلاتی میان این دره ها و وادیها موجود است که سبب تنو قومی و زبانی مردم در کشور شده اندا در عدم موجودیت سرکها و شاهراههای ترانسپورتیو این تقسیمات اثرات قابل ملاحظه بالای

گروهبندی قومیو زبانیو مذهبی و تراکم نفوس در مناطق مختلف دارد؟

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 9

نقشهٔ شماره ۲: ساختمان طبیعی سرزمین افغانستان

بنابر آن هرگونه سیستم ادار ٔه فدرالی در افغانستان تابع ساختمان طبیعی جغرافیایی کشور خواهد بودا

نفوس افغانستان

ادارهء ملی احصاییه و معلومات (ادارۀ مـــرکزی احصائیه سابقه) در افغانستان مسول جمع آوری و نشر احصاییه های نفوس در افغانستان میباشد. بر همین اساس این اداره همه ساله احصاییه های نفوس مسکون کشور را به تفکیک ولایات، ولسوالیها، نواحی، نفوس شهری و دهاتی و جنس (ذکور و اناث) نشر میکند. از سال 2001 به اینطرف تمام تخمینهای سالانهء نفوس افغانستان که مورد استفاده دولت و موسسات میباشند عمدتآ برپایه تخمینهای نفوس سال اساس ۱۳۸۳ هجری شمسی (2004م) استوار اند i که بر اساس نتایج اولین سرشماری نفوس کشور در سال ۱۳۵۸ و بعضی سرویها، و تخمینهای محلی بعدی نفوس بخصوص نتایج فهرست برداری خانوار ها که در سالهای ۱۳۸۱-۱۲۸۴ (2002-2005م) تکمیل شد تا از آن در سرشماری پلان شده سال 2006 استفاده شود اسروار اند اما این سرشماری نظر به خرا یب اوضاع

امنی یت اجرآ نشد.

به گزارش روزنامه اطلاعات َروز تاریخی 18 جوزای سال ۱۴۰۰ هجری شمسیو ادارهی ملی احصائیه و معلومات نفوس کشور در سال ۱۴۰۰شمسی (2021م) را به ۶و۳۳ میلیون نفر (6ا33) برآورد نموده است. در اعلامیهای که از سوی ادارهی ملی احصائیه و معلومات سهشنبه ۱۸ جوزای ۱۴۰۰ به نشر رسیدهو آمده است که از این میانو ۱و۱۷ میلیون نفر (%51) مردان و ۵و۱۶ میلیون نفر دیرر (%49) زنان اند. به نقل از اعلامیهو ۸و۲۳ (8ا23) میلیون آن را (%8ا70) نفوس دهاتیو ۳و۸ (3ا8) میلیون نفر (%7ا24) را نفوس شهری و ۵و۱ (5ا1) میلیون نفر دیرر

(5%ا4) آن را نیز نفوس کوچی تشکیل میدهند.

در رابطره با نفررروس کوچرررری باید متذکرررر شرد که در اوایل سررررال 1383 (2004میلادی) سروی ملی چند سکتوری در کشرور اجرررا گردیدا نتایج سرررررروی بعد از تحلیل و ارزیابی نشان داد که نفوس کوچی 1,46 مرلیون نفر میباشدا قابل یادآوریسرت که نفوس کروچری در نفوس ولایات شامل نمی باشدا" (وبسایت اداره مرکزی احصاییهو احصایهء

نفوس)اii

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 10

بر اساس گزارش ادارهی ملی احصائیه و معلومات این تعداد نفوس دربرگیرندهی ۳۶۴ (364) ولسوالی اصلیو ۲۴ (24) ولسوالی موقت و ۳۴ (34) مرکز ولایات میباشد. قابل ذکر است که در این برآورد ۶۶ شهر کشور نیز شامل ۴۲۲ واحد اداری بوده و نفوس سال ۱۳۸۳ بهحیث سال اساس در نظر گرفته شده است". (منبع: وبسایت/صفحه فیسبوک اداره ملی احصاییه و معلوماتو احصاییه نفوس) . به این حساب تراکم متوسط نفوس در فی کیلومتر مربع در حدود 52 میباشدا طوریکه نقش ٔه شماره ۳ نشان میدهدو این تراکم نفوس در تمام ساحات و مناطق کشور یکسان نبوده در مناطق پرنفوس شهری بیشتر از هزار نفر در فی کیلومتر مربع زندگی میکنندا اکثریت ساحات کشور بسیار کم نفوس بوده صرف دارای 5 تا 25 نفر در فی کیلومتر مربع نفوس دارندا بیشترین نفوس کشور در مناطقی زندگی میکنند که بین 26 تا 249

نفر در فی کیلومتر مربع نفوس دارندا

نقش ٔه ۳: تراکم جغرافیایی نفوس افغانستان

ترکیب قومی نفوس افغانستان

از آنجائیکه موضو اقوام و زبان در محور بحث نظام فدارلی قرار دارد دانستن درست ترکیب قومی و زبانی نفوس کشور از اهمیت زیادی برخوردار بوده و اختلافات زیادی در زمینه موجود استا

موقعیت افغانستان به مثابه چهار راه مدنیتها ناگزیر بالای ترکیب قومی نفوس کشور تأثیر نموده استا مطابق قانون اساسی سال 2004 کشورو در افغانستان بیش از شانزده قوم از جمله پشتونو تاجیکو هزارهو ازبیکو پشهایو عربو قرغیزو ترکمنو بلوچو قزلباشو بیاتو هندوو سیک و غیره زندهگی میکنندا هرکدام این اقوام بدون کدام فشار خارجیو هویت خار قومی خودرا تا امروز حفظ نموده اند و هویت قومی آنها در تذکره نفوس هر فرد مشخر بوده مورد احترام افراد سایر اقوام بوده استا در مجمو این اقوام برادر و باهم برابر ملت افغانستان یا ملت افغان را تشکیل میدهند که مشخصات فرهنری آن مبانی هویت ملی کشور را تشکیل داده به مثابه یک کتلۀ مردم از مردم کشورهای همسایه متمایز

میسازدا

نفوس اقوام در کشرور هرگز بصرورت رسرمی از طرف دولتهای افغانسرتان جمع آوری و نشرر نشرده اسرتا در سررشرماری سرال ۱۳۵۸ (اولین و آخرین سررشرماری رسرمی در افغانسرتان) با آنکه سروال قوم در آغاز شرامل پرسرشرنامه شرده بود اما با

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 11

آغاز سررشرماری دولت تصرمیم گرفت برای جلوگیری از اخلال عملیات سررشرماری و جلوگیری از خطر زیر سروال بردن صرحت ارقام جمع آوری شرده در آیندهو سروال مربوط به اقوام افراد را حذف نمایدا بنابر این تصرمیم از قومیت مردم سروال نشد. اما در طول چند صد سال گذشته تخمین هایی در مورد نفوس اقوام کشور توسط مراجع مختلف صورت گرفته استا یکی از راههای تخمین تقریبی نفوس اقوام اسرتفاده از احصراییههای نفوس دهات و ولسروالیها و تخمین درصردی ترکیب

نفوس مسکون اقوام به تفکیک ولسوالیها بوده که بر اساس آن میتوان نفوس اقوام ولایات و کشور را تخمین نمودا

اولین کسریکه برای بار اول به تخمین نفوس اقوام افغانسرتان دسرت زد مونت سرتوارت الفنسرتون انرلیسری در سرال ۱۸۰۹ میلادی بودا موصرروف و تیم معیتی تحقیقاتی او بر اسرراس تخمین وسررطی نفوس مناطق مختلف در فی کیلومتر مربع و با در نظر داشرررت ترکیب قومی مناطق مذکور؛ نفوس اقوام تحت حاکمیت دولت افغانسرررتان را در کتاب خود تخمین و در میکندا (الفنستونو گزارش سلطنت کابل و ملحقات آن در هندوستانو تارتاری و فارس)ا

هرگاه با اسرتفاده از معلومات شرامل کتاب الفونسرتون بکوشریم ترکیب قومی نفوس افغانسرتان را در سرال 1810 (زمان سرفر دیورند به افغانستان) با نفوس سرحدات بعد از معاهد دیورند تخمین و مقایسه کنیم جدول آتی بدست خواهد آمد:

جدول ۱: تخمین نفوس اقوام افغانستان توسط مونتستورات الفنستون سال 1810 م

تخمین نفوس مطابق سرحدات سال 1810 (الفنستون)

تخمین نفوس سال 1810 بعد از خط دیورند (خالدی)

فیصدی (٪) تعداد (نفر)

اقوام

پشتونها بلوچها

تراترارهرا (تمرام اقوام ترکتبرار به شمول هزارهها)

فارسها (به شمول تاجیکها)

هندیها (کشرمیریهاو جتهاو متفرقه ااا)

اقوام متفرقه

تعداد (نفر)

4,300,000 1,000,000 1,200,000

1,300,000 5,700,000

300,000

فیصدی (٪)

2ا31
5ا2 125,000 2ا7

7ا43 2,150,000

7ا8

4ا9 3ا41

2ا2

1,200,000

1,300,000 0

150,000

4ا24

4ا26 0

3

13,800,000

100

4,925,000

100

مجموع

با مقایسره میان تخمینهای الفونسرتون در سرال 1810 میلادی و نتایج سررشرماری سرال 1979م در فاصرله 169 سرالی که از سرفر الفنسرتون میگذرد میزان متوسط رشد سالانه نفوس در حدود 67ا0 درصد بوده استا این میزان با نرخ متوسط رشد نفوس هندوسرتان در سرالهای 1800 تا سرال 1901 که 46ا0 درصرد بوده و از 1800 تا 2011 بطور متوسرط 85ا0 درصد تخمین شده (حد متوسط این دو فیصدی معادل 66ا0 درصد است) قابل مقایسه میباشدا (مقایسة تاریخ هندوستان و اندونیزیاو مجموعة مقالاتو بلوس و انو نیویارک 1978و ر 2)ا بنابر آن میتوان تایید کرد که سررنجشررهای الفونسررتون

قریب به حقیقت استا

در سرالهای اخیر موسرسرات بینالمللی نقشرههای ترکیب نفوس قومی کشرور را نشرر کرده اندا از آن جمله نقشرة ۴ ترکیب قومی نفوس افغانسررتان و توزیع جغرافیایی اقوام توسررط ادار مرکزی اسررتخبارات امریکا (سرری آی آی) و ادار مرکزی استخبارات جغرافیایی امریکا نشر شده استا

ادار مرکزی اسررررتخبرارات امریکرا (سرررری آی آی) و ادار مرکزی اسررررتخبرارات جغرافیرایی امریکرا ترکیرب قومی نفوس افغانسرتان را از قرار آتی تخمین نموده اند: پشرتون 42 درصردو تاجیک 27 درصردو هزاره 9 درصردو اوزبیک ۹ درصردو ایماا 4 درصرردو ترکمن 3 درصرردو سررایر اقوام جمعآ 7 درصررد نفوس افغانسررتان را تشررکیل میدهندا این اداره تقسرریم

جغرافیایی نفوس اقوام افغانستان را مطابق نقش ٔه آتی ترسیم کرده اند:

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 12

نقشهٔ ۴: ترکیب قومی نفوس افغانستان و توزیع جغرافیایی اقوام
(منبع: ادار مرکزی استخبارات امریکا (سی آی آی) و ادار مرکزی استخبارات جغرافیایی امریکا)

در نتیجه با اسرتفاده از منابع مختلف (15 منبع که در جدول ضرمیمه در اسرت) ترکیب قومی نفوس افغانسرتان را میتوان با در نظر داشت احصاییه رسمی تخمین نفوس در سال (۱۴۰۰هجری شمسی) 2021 م در جدول ذیل خلاصه نمود:

جدول ۲: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک اقوام کشور2021

اقوام

تخمین فیصدی نفوس بدون کوچیها

تعداد نفوس 2021 مسکون

تعداد نفوس 2021 کوچی

مجموع تعداد نفوس 2021

تخمین فیصدی نفوس با کوچیها

پشتون تاجیک هزاره اوزبیک ترکمن بلوچ سایر اقوام

1,500,000 14,027,700 7ا43 0 8,474,400 4ا26 0 3,852,000 0ا12

0 2,889,000 0ا9 0 963,000 0ا3 0 802,500 5ا2 0 1,091,400 4ا3

15,527,700 8,474,400 3,852,000 2,889,000

963,000

802,500 1,091,400

46.2% 25.2% 11.5%

8.6% 2.9% 2.4% 3.2%

منابع: تعداد مجمو

مجموع نفوس

100.0

32,100,000

1,500,000

33,600,000

100.0%

نفوس افغانستان (۶و۳۳ملیون) و نفوس کوچی از اداره ملی احصائیه و معلومات ,ترکیب خالدیو اکادیمیاا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 13

ترکیب زبانی نفوس افغانستان

زبانهای عمد ٔه نفوس افغانستان عبارت اند از: دریو پشتوو ازبکیو ترکمنیو بلوچو پشه یی و نورستانیا از جمله دو زبان دری و پشتو به حیث زبانهای ملی در قانون اساسی سال 2004م مسجل شده اندا همانند احصاییه های قومیتو احصاییه های رسمی زبان نیز در افغانستان موجود نیستندا با آنکه در سرشماری سال 1979م از مردم در مورد زبان

محاوره در خانوار سوال گردید اما نتایج آن هرگز جمع بندی و منتشر نشدندا

در مورد احصائیه های زبانی افغانستان باید دقت بیشتر بخرچ داد چون احصائیه های زبان در افغانستان ممثل ترکیب قومی نفوس نیستندا باید توجه داشت که بعد از اسلام در حاکمیت دولتهای طاهریو صفاریو سامانیو غزنویو غوریو سلجوقیو خوازمشاهیو مغولیو تیموریو صفویو هوتکیو افشاری و درانی در این سرزمینها زبان دری به مثابه زبان رسمی خط و کتابت اداری و نظامی و زبان تعلیمی مدارس طرف استفاده قرار گرفتا از این جهت زبان دری زبان مشترک تفاهم اقوام مختلفه تشکیل را در این سرزمینها تشکیل داده بالای ترکیب زبانی نفوس تاثیر عظیمی بجا گذاشته استا بطور مثال بعد از انتقال پایتخت افغانستان از قندهار به کابل در عصر تیمورشاهو و در نتیجه مهاجرت تعداد کثیر سدوزاییها و بارکزائیها و سائر قبائل پشتون از قندهار به کابل که عمدتآ یک شهر دری زبان بودو بعد از چندین نسل با

توجه به ازدوا های مختلطو زبان خط و کتابت اداری و زبان تعلیم و تربیه در مکاتب و مدارس سدوزاییها و بارکزائیها زبان اصلی پشتو را از دست داده دری زبان شدندا به همین ترتیب در اثر انتقال نفوس ناقلین به صفحات شمال و غرب کشور بسیاری پشتو زبانان بعد از چند نسل زبان پشتو را به عنوان زبان محاور ٔه خانوار از دست دادندا

آخرین ارقام معتبر در مورد ترکیب زبانی نفوس کشوردر نتایج سروی دموگرافی و صحی منتشر ٔه سال 2015 وزارت صحتعامهوادارٔهانکشافیایالاتمتحدٔهامریکا (USAID)انعکاسیافتهاندااینارقامکهدرجریانفهرست برداری خانوار های دهاتی در سالهای ۱۳۸۱-۱۳۸۴ (2002-2005م) جمع آوری گردیده بودند صرف مربوط نفوس دهاتی کشور است به تفصیل هر ولایت در ضمیمه دوم انعکاس یافته اند. مطابق این ضمیمه در دهات افغانستان 1ا38 فیصد به زبان دریو 7ا48 فیصد پشتوو 2ا7 فیصد ازبکیو 8ا1 فیصد ترکمنیو 5ا0 فیصد بلوچیو 3ا1 فیصد پشه ییو 7ا0 فیصد نورستانی و 8ا0 فیصد به سائر زبانها محاوره میکنند و معلومات در مورد بقیه 8ا0 فیصد موجود

نیستا

هرگاه ما با استفاده از توزیع نفوس دهاتی افغانستان به تفکیک زبان محاره خواسته باشیم به تخمین تمام نفوس کشور به تفکیک زبان نایل شویم لازم است دو فرضیه را در نظر بریریم: اول- ترکیب نفوس شهر کابل را معکوس حالت دهاتی ولایت کابل فرض نماییم زیرا در شهر کابلو بر خلاف ولسوالیهای کابلو دری زبانان به مراتب بیشتر از پشتو زبانان زندگی میکنندا دوم- نفوس کوچی افغانستان عمدتآ همه پشتو زبان هستندا با توجه به این دو فرضیه تخمین توزیع نفوس افغانستان به تفکیک زبان در سال ۱۴۰۰ هجری شمسی مطابق 2021-22 میلادی در جدول ذیل منعکس گردیده است:

جدول ۳: تخمین تعداد و فیصدی نفوس افغانستان به تفکیک زبان ۱۴۰۰ شمسی (2021-22) مجموع بشمول کوچ

دهات

شهری

تعداد نفوس

فیصدی

تعداد نفوس

فیصدی

تعداد نفوس

فیصدی

زبان

نفر

% نفر %

9,501,118

50.9% 4,220,653 39.9%

دری

10,793,831

41.0% 3,401,853 45.4%

پشتو

1,909,974

4.5% 371,168 8.0%

ازبکی

ترکم ین

489,342

2.1% 172,653 2.1%

148,715

0.4% 34,203 0.6%

بلوچ

339,003

0.4% 33,249 1.4%

پشه یت

نورستا یت

167,225

0.0% 937 0.7%

195,936

0.2% 13,845 0.8%

سائر

254,855

0.6% 51,439 1.1%

نامعلوم

23,800,000

100.0% 8,300,000 100.0%

مجموع

منبع: با استفاده از ارقام ترکیب زبانی نفوس کشورازنتایج سروی دموگرافی و صحی منتشر ٔه سال 2015 وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشافی ایالات متحد ٔه امریکا ( USAID) و ارقام نفوس منتشر ٔه ادار ٔه ملی احصائیه و معلوماتا

تخمینهای توزیع نفوس افغانستان به تفکیک زبانها وولایات برای سال ۱۴۰۰ هجری شمسی مطابق 2021-22 میلادی در ضمیم ٔه شماره ۴ تقدیم گردیده استا در جدول آتی زبانهای عمده کشور به تفکیک ولایات تقدیم شده است:

نفر 13,721,772 15,695,684 2,281,142 661,995 182,918 372,252 168,162 209,782 306,294 33,600,000

% 40.8% 46.7% 6.8% 2.0% 0.5% 1.1% 0.5% 0.6% 0.9% 100.0%

14

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی

جدول شماره ۴: فیصدی نفوس کشور به تفکیک زبانهای عمده به تفکیک ولایات

تخمینهای فیصدی نفوس به تفکیک زبان سال ۱۴۰۰ (22-2021م) سائر و

نامعلوم مجموع

0.60% 100.00% 20.40% 100.00% 1.90% 100.00% 2.70% 100.00% 0.20% 100.00% 2.30% 100.00% 10.50% 100.00% 0.30% 100.00% 0.40% 100.00% 4.60% 100.00% 8.40% 100.00% 30.60% 100.00% 97.90% 100.00% 5.40% 100.00% 2.50% 100.00% 1.30% 100.00% 1.60% 100.00% 0.80% 100.00% 0.50% 100.00% 2.20% 100.00% 2.90% 100.00% 0.60% 100.00% 0.70% 100.00% 1.50% 100.00% 1.50% 100.00% 62.40% 100.00% 3.30% 100.00% 4.90% 100.00% 15.80% 100.00%

دری ازبکی/ترکم ین

57.30% 0.00% 49.10% 0.70% 70.20% 0.10% 27.50% 0.60% 39.80% 0.00% 46.40% 0.10% 4.40% 1.90% 4.30% 0.00% 0.20% 0.00% 3.20% 0.10% 0.10% 0.40% 11.60% 0.00% 0.70% 0.40%

پشتو

42.10% 29.80% 27.80% 69.20% 60.00% 51.20% 83.20% 95.40% 99.40% 92.10% 91.10% 57.80%

1.00% 0.90% 7.70%

22.40% 41.30% 4.60% 26.90% 15.90% 11.60% 13.10% 39.70% 24.20% 57.20% 27.00% 92.10% 94.30% 84.00% 93.10%

2.40% 1.60% 1.00%

13.60% 100.00% 42.10%

نفوس (نفر)

5,411,587 514,541 778,082 695,707 457,805

1,436,361 507,242 645,092 670,802

1,785,192 526,354 520,011 172,600

1,111,125 1,153,427 1,071,457 1,193,545

453,953 1,577,352 635,912 654,878 1,170,320 579,248 2,239,902 593,703 193,748 1,081,337 1,459,597 355,350 409,396

805,561 522,321 179,037 537,454

1,500,000 33,600,000

شماره ولايت

1 کابل 2 کاپیسا 3 پروان 4 میدان وردک 5 لوگر 6 غز یب 7 پکتیکا 8 پکتیا 9 خوست 10 ننگرهار 11 ک ینها 12 لغمان 13 نورستان 14 بدخشان 15 تخار 16 بغلان 17 کندز 18 سمنگان 19 بلخ 20 جوزجان 21 سرپل 22 فاریاب 23 بادغیس 24 هرات 25 فراه 26 نیمروز 27 هلمند 28 کندهار 29 زابل 30 ارزگان

31 غور 32 بامیان 33 پنجشن 34 دایکندی

کوچ

مجموع

100.00%

100.00% 100.00% 100.00% 100.00% 100.00% 100.00%

80.60% 13.10% 44.20% 45.60% 70.40% 5.90% 26.20% 30.90% 69.40% 25.20% 50.00% 22.60% 10.70% 71.20% 62.60% 22.90% 27.00% 59.30% 56.40% 3.20% 73.40% 0.90% 41.30% 0.00% 7.80% 2.80% 4.50% 0.10% 0.80% 0.00% 0.20% 0.00% 6.20% 0.30% 0.40%

97.20% 0.10% 0.30% 97.90% 0.00% 0.50% 98.10% 0.00% 0.90% 84.50% 0.10% 1.80% 0.00% 0.00% 0.00% 57.30% 0.00% 0.60%

15

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی

یادداشتها: ۱ در نفوس کاپیسا 20% زبان پشه یب شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۲ در نفوس پکتیکا 10% نامعلوم است. ۳ در نفوس ولایت لغمان 30% زبان پشه یب شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۴ در نفوس ولایت نیمروز بیش از 60% زبان بلوچ شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۵ در نفوس ولایت نورستان بیش از 90% زبان نورستا یب شامل است که زیر سائر و نامعلوم جمع شده اند. ۶ در نفوس ولایت زابل 15% نامعلوم است.

منابع: با استفاده از ارقام ترکیب زبانی نفوس کشورازنتایج سروی دموگرافی و صحی منتشر ٔه سال 2015 وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشافی ایالات متحد ٔه امریکا ( USAID) و ارقام نفوس منتشر ٔه ادار ٔه ملی احصائیه و معلوماتا

نقش ٔه شماره ۵ ترکیب زبانی نفوس مسکون افغانستان را به تفکیک ولایات نشان میدهدا

نقش ٔه شماره ۵: ترکیب زبانی نفوس افغانستان

ترکیب مذهبی نفوس افغانستان

به جز از یک اقلیت بسیار کوچک هندو باوران و سیکهاو اکثریت قاطع مردم افغانستان مشرف به دین مبین اسلام میباشندا در عین زمان اکثریت قاطع مسلمانان افغانستان متشکل از دو مذهب سنی حنفی و شیع ٔه جعفری میباشندا توزیع جغراقیایی مذاهب در کشور در نقش ٔه شماره ۶ منعکس گردیده استا هرگاه مذهب مبنای تعیین واحدهای فدرالی در افغانستان باشد مناطق مرکزی هزاره نشین تنها واحد اداری خواهد بود که اکثریت نفوس شیعه مذهب کشور در یک

واح َد جغرافیایی زندگی نموده و میتواند بطور خود مختار اداره گرددا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 16

نقش ٔه شماره ۶: توزیع نفوس افغانستان بر اساس مذهب

ساختمان طبیعی کشور و نقش آن در تعیین واحد های اداری

طوریکه در بالا دیدیمو کتله های بزرگ دری زبانان در دره های شمال-شرا هندوکش مانند بدخشانو اندرابو و زمینهای هموار تخار و بغلان زندگی میکنندا قله های صعب العبور هندوکش این مردمان را از همزبانان آنها در جنوب هندوکش در دره های پنجشیرو ترابو نجرابو غوربند و همواریهای پروان و کاپیسا مجزا نموده استا

مردمان مناطق کوهستانی بامیانو غور و دایکندی محل زندگی هزاره های افغانستان اندا زبان آنها یک لهج ٔه خار زبان دری است که خود هزاره ها دوست دارند آنرا به عنوان یک زبان مستقل هزاره گی به جهانیان معرفی کنند. هرگاه در سروی دموگرافی و صحت سال 2015 امکان انتخاب زبان هزاره گی موجود میبود به یقیین که تعداد زیادی در مناطق مرکزی هزاره نشین زبان هزاره گی را به عوض زبان دری به عنوان زبان خود انتخاب میکردند مانند هزاره هایکه به آسترالیا مهاجرت کرده اندا قابل تذکر است که در بسیاری کشورهای که هزاره ها پناه آورده اند مانند آسترالیا

زبان هزاره گی به عنوان زبان مستقل برسمیت شناخته شده استا

در مناطق شمالی هندوکش مردمان ترکتبار ازبک وترکمن زندگی میکنند که در گذشت ٔه نه چندان دور این مناطق بنام ولایت ترکستان افغانی شناخته میشدا

در غرب و شمال-غرب دری زبانان بادغیس و هراتو در جدایی کامل از کتله های بزرگ دری زبانان بدخشانو بغلانو بلخو کابل و پروان بزرگ زندگی میکنندا

در جنوب-غرب هندوکش پشتو زبانان و بلوچها و در منابق شرقی و جنوبی عمدتآ پشتو زبانان زندگی میکنندا

با توجه به نقشه های بالا هرگاه ایجاد یک سیستم فدرالی مبتنی به قوم و زبان مطرح باشد صرف مردم مناطق پشتون نشین شرقیو جنوبی و جنوب-غربی و ترک تباران مناطق شمالی کشور قادر خواهند بود واحد های فدرالی متکی به قوم و زبان را تشکیل دهند که در برگیرند ٔه اکثریت قوم پشتونو پشتو زبانانو و اکثریت اقوام ترکتبار باشدا

به این حسابو در یک سیستم فدرالی مبنی بر تقسیمات قومی و زبانی بازنده گان اصلی دری زبانان کشور خواهند بود زیرا قادر نخواهند شد تا اکثریت نفوس خودرا در یک واحد فدرالی متحد سازندا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 17

در حقیقت در ایجاد جزیره های قدرت رهبران تنظیمهای جهادی سالهای 1992-1996 تا حدود زیادی ساختمان طبیعی جغرافیایی کشور و ترکیب قومی و مذهبی نقش داشته استا

تقسیمات احتمالی واحدهای فدرالی در افغانستان

ایجراد یرک سرررریسررررتم ادار ٔه فردرالی بر اسرررراس متجرانس بودن نفوس واحرد هرای فردرالی از نظر قومیو زبرانی و مرذهبی در افغانسرتانو شربیه آنچه در هندوسرتان و پاکسرتان موجود اسرتو امکان پذیر نیسرتو اما از نظر سرمتیو سرابق ٔه تاریخی و تمایلات سیاسی امکان داردا در گذشته های نه چندان دور افغانستان از نظر ادار ٔه ملکی به ولایات آتی منقسم شده بود:

1ا ولایتکابل:شامللوگرومیدانووردکوغزنی 2ا ولایتکلانشمالی:پروانوکاپیساوپنجشیر 3ا ولایتکلانجنوبی:پکتیاوپکتیکاوخوست 4ا ولایتکلانمشرقی:ننررهارولغمانوکنرهاونورستان 5ا ولایتقطغنوبدخشان:بدخشانوکاپیساوکندزوبغلان 6ا ولایتترکستانافغانی:تخاروبلخوجوزجانوفاریابوسرپل 7ا ولایتکلانهرات:بادغیسوغوروفراهونیمروز 8ا ولایتکلانقندهار:قندهاروهلمندوزابلوارزگان 9ا هزارهجات

در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق کوشرشرها در جهت تقسریمات اداری بر اسراس الروی اتحاد شروروی که متکی به قوم و زبان بود ناکام شرد اما زونهای اداری تشرکیل شرده بودند متشرکل از یک یا چندین ولایت بخصرور برای مقاصرد نظامی ایجاد گردیه بودندا

در شرایط امروزی بازهم میتوان با توجه به ساختمان طبیعیو مواصلاتی و گذشت ٔه تاریخی واحدهای فدرالی تشکیل کرد که از نظر تعداد نفوس این واحدها مناطق قابل ملاحظ ٔه نفوس را تشکیل دهندا هدف از این نو سیستم اداری دستیابی مردم محل به حقوا شان با سهمریری مستقیم در ادار ٔه محلیو تحقق عدالت اجتماعی و زمینه سازی حل بحران در مسیر

صله و ثبات تلقی میررددا نمونه این نو تقسیمات ادار ٔه فدرالی در نقش ٔه شماره ۷ میتواند پیشنهاد گرددا

در این سررریسرررتم تعداد ولایات از ۳۴ ولایت به ۹ ولایت فدرالی بر اسررراس متجانس بودن ترکیب قومی و زبانی نفوس و سرراختمان طبیعی جغرافیایی و خطوط مواصررلاتی با توجه به گذشررت ٔه تاریخی مناطق کشررور تقلیل خواهد یافت تا با تراکم لازم تعداد نفوس امکانات بیشرتر انکشراف هرولایت فدرالی را میان مردمان همزبان و هم فرهنگ فراهم سرازدا ولایات نه

گانه عبارت خواهند بود از: 1ا ولایت کابل: کابل-لوگر-وردگ (کابل بزرگ) 2ا ولایت شمالی: پروان-کاپیسا-پنجشیر (پروان بزرگ) 3ا ولایت قطغن: بدخشان-تخار-بغلان-کندز (قطغن سابق) 4ا ولایت بلخ: سمنران-بلخ- جوزجان-سرپل-فاریاب (بخشی از ترکستان افغانی سابق)و 5ا ولایت هرات بزرگ: بادغیس-غور-هرات – فراه (برخی از خراسان شرقی تاریخی)و

6ا ولایت لوی کندهار: هلمندو قندهارو ارزگانو زابلو فراه و نیمروز (سیستان و اراکوزیای تاریخی) 7ا ولایت لوی پکتیا: پکتیکا-پکتیا-خوست-غزنی (جنوبی سابق)و 8ا ولایت لوی ننررهار: ننررهار-لغمان-کنرها-نورستان (مشرقی سابق-لوی ننررهار)و 9ا ولایت هزارستان: بامیان-دایکندی- و باضمیمۀ ولسوالیهای هزارهنشین ولایات سرپلو غورو بغلانو سمنرانو

وردگ و غزنی (هزارهجات سابق)ا

تقسرریمات ملکی افغانسررتان در گذشررته تا سررالهای 1950م بر اسرراس ترکیب قومی و زبانی نفوس کشررور و سرراختمان جغرافیایی طبیعی کشور نیز شبیه فوا بودا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 18

نقش ٔه شماره ۷: تقسیمات ممکن ٔه ادار ٔه فدرالی در افغانستان

در سیستم فوا تا جای امکان کوشش گردیده واحدهای پیشنهادی فدرالی (زونهای اداری) از نظر قومیت و زبان با ادغام ولسوالیهای همجوار با هم متجانس باشندا

عواقب ادارٔه فدرالی در افغانستان

صرررف نظر از بحث بر سررر مخالفت و موافقت و درسررتی یا نادرسررتی اسررتدلال دو طرف در مورد خوبی و بدی نظام فدرالو پرسش اصلی این است که کدام گروه قومی و زبانی بازنده اصلی در نظام احتمالی فدرال افغانستان خواهد بود؟

پاسرخ به این پرسرش از این جهت بسریار اهمیت میابد که موضرو اقوام در محور بحث نظام فدارلی قرار داردا از یکسرو نظام مذکور نسرخۀ حل معضرل نابرابری و بی عدالتی قومی تجویز میشرود و از سروی دیرر عامل تجزیه افغانسرتان در خط قومی تلقی میگردد. اکرام اندیشمند در فیسبوک مینویسند که:

"اگر در یک احتمال فرضری نظام فدرالی در افغانسرتان محقق شرود که بصرورت طبیعی معیار های قومی نقش اصرلی را در شکل گیری واحدهای فدرال خواهد داشتو تاجیکها و زبان فارسی دری بازندگان اصلی در این نظام هستند.

تراجیرکهرا برخلاف سررررایر اقوام در بخش بزرگ جغرافیرای افغرانسررررتران سررررکونرت دارنردا تراجیرکهرا بره همران حردی کره در شرهرهای شرمالی قندز و بغلان به سرر میبرند به همان حد در شرهر های جنوبی گردیز و غزنی زندهگی میکنندا تاجیکها به همان حدی که در ولایات شرمال شررقی تخار و بدخشران هسرتند بیشرتر از آن در ولایات غربی و شرمال غربی بادغیسو فراه و هرات موقعیت دارندا تاجیکها آنرونه که در ولایات شرمالی فاریابو جوزجان و سررپل زندهگی میکنند در ولایات شررقی و جنوبی ننررهارو لغمان و لوگر هم حضرور دارندا حضرور و سرکونت تاجیکها در مناطق مرکزی افغانسرتان و

ولایات مرکزی نیز بسیار گسترده است.

تقسرررریمرات فوا طبیعی ترین تقسرررریمرات در خطوط قومی و زبرانی نفوس کشررررور برادر نظر داشررررت جغرافیره و خطوط ترانسپورتی میباشدا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 19

تشرکیل نظام فدرالی و مرزبندی های ولایات در واحدهای فدرال شررایط بسریار دشرواری را برای تاجیکها تحمیل میکندا تاجیکها در بسریاری از این واحد ها به اقلیتهای قومی تحت فشرار تبدیل میشروندا در حالی که هنوز هیچ نشرانی از ایجاد نظام فدرال در افغانسرتان دیده نمیشرود مرزهای که هواداران قومی این نظام به واحدهای فدرالی میکشرند ترسریمی از بی

عدالتی و تصویری از آتیۀ تاریک سقوط در خصومت و منازعات قومی است.

زیان و ضرررر نظام فدرال برای زبان فارسرری دریو زبان فراقومی و زبان تفاهم ملی در افغانسررتان جبران ناپذیر خواهد بودا کاربرد زبان فارسی دری که زبان اول و زبان مادری تاجیکها و هزارهها و زبان دوم تمام اقوام افغانستان است در نظام فدرالی محدود میشرودا نه تنها زبان فارسری دری قلمرو حضرور و نفوذ سررتاسرری خود را در افغانسرتان از دسرت میدهردو بلکره مردم اقوام دیرر از بزرگترین زبران تراریخی و علمی سرررررزمین خود و از یرانره زبران تفراهم بین القومی محروم میشرروندا این محرومیت برای جوامع اقوام دیرر که ظهور نخبران آنها در تاریخ کهن و معاصررر این سرررزمین پیوسررته با زبان فارسرری دری پیوند دارد غیر قابل جبران خواهد بودا زیرا هیچ زبان دیرر قومی در واحدهای فدرالی که بر مبنای هویت قومی و زبانی تشررکیل میشررود خلای زبان فارسرری دری را به عنوان زبان پر بار فرهنری و علمی پر نخواهد کرد." او مینویسرد: "در حالی که نظام فدرالیو تاجیکها و زبان فارسری دری را در افغانسرتان متضررر میکندو منفعت آن برای اقوام دیرر نیز غیر قابل پیش بینی و ناروشررررن اسررررتا طرح و دیدگاه حل معضررررل بی عدالتی قومی و اجتماعی از راه فدرالی سراختن نظام سریاسری افغانسرتان مبتنی بر تجارب تاریخی و علمی نیسرتا در هیچ کشرور و جامعۀ چنرد قومی دارای نظرام فدرال معضررررل نابرابری و تبعیض قومی در توسررررل به این نظام مرتفع نرردیده اسررررتا راه حل مشررکلات قومی در تحول از جامعه قومی به جامعه شررهر وندیو تغیر از جامعه سررنتی به جامعه مدرن و در تغیر افراد جامعه از رعیت به شررهر وند نهفته اسررتا این تغیر و تحول مسررتلزم تحول در اندیشرره و فرهنگو پیشرررفت در عرصرره آموزش و پرورش و مسرتلزم توسرعه در عرصره های حیات سریاسری و اقتصرادی اسرتا وقتی جامعه افغانسرتان و هر جامعه دیرر وارد این تحولات نشودو معضل بی عدالتی های اجتماعی و تبعیض قومی در نظام فدرالی هم راه حل پیدا نمیکند."

واقعیتهای جغرافیایی و دموگرافیکی کشرور طوری اسرت که بازنده گان اصرلی تجزیه افغانسرتان به شرمال و جنوب کسرانی خواهند بود که امروز از همه بیشرتر به عملی شردن چنین تجزیه دلبسرته اند و در راه آن تبلی میکنندا از این رهرذر این کشور نظر به عوامل جغرافیایی و تاریخی تجزیه ناپذیر استا

هیچرونه برتری جویی قومی موجه نیسرت و شردیداا علیه هرنو سرتم قومی باید مبارزه نمودا باید بخاطر داشرت که راه حل سرررتم ملی در افغانسرررتان نه در جدایی اقوام و تقسررریم کشرررور بلکه فقط و فقط در مبارزه تمام اقوام کشرررور در اسرررتقرار دموکراسری میسرر اسرتا مافیای مذهبیو نظامیو اقتصرادی و سریاسری که تمام ثروتها و منابع کشرور را در دسرت اقلیت فرصرت طلب انحصرار نموده اسرت دشرمن مشرترک تمام ما اسرتو دشرمن تمام کسرانیسرت که به حکومت قانونو دموکراسری و حقوا افراد و اقوام کشرور مطابق منشرور جهانی حقوا بشرر عقیده دارندا به گفته رزاا مامون (کابل پرس جون ۲۰۱۱) "مشرکل بنیادین درین کشرورو "قومی" نیسرت؛ "بی عدالتی" اسرتا از"شرمال" تا "جنوب"و از"شررا" تا "غرب" ومناطق مرکزی هرآن چه بالای مردم درچهارگوشرۀ افغانسرتان میآیدو حاصرل ارادۀ رهبران محلیو فرماندهان و معامله گران هم

تبارخود شان است"ا

بیایید هزارهجات یا با اسرم مورد علاقۀ فعالین هزاره ههزارسرتانر را بررسری کنیما از سرال ۱۷۴۷م یا از تأسریس افغانسرتان تا زمان حمله امیر عبدالرحمن خان به هزارهجات در سرررال (۱۸۹۱م) این مناطق عملاا برای ۱۴۴ سرررال از خودمختاری کامل در چوکات دولت مرکزی افغانسرررتان برخوردار بودندا خوانین و رهبران این مناطق بسررریاری اوقات حتی از دادن مالیات به دولت مرکزی هم طفره میرفتندا از سررالهای 1970م تا سررقوط حکومت داکتر نجیباله چهرههای سرررشررناس هزاره مانند یعقوب لعلیو عبدالواحد سررابیو سرلطان علی کشرتمند در دولتهایو ظاهرشراهو داوود خانو ببرک کارمل و داکتر نجیرب در مقرامرات کلیردی وزارت پلانو صرررردارت عظمی و معراونیرت رییس جمهور ایفرای وظیفره کرده انردا داکتر سرررابی هزاره تبار بود که به نمایندگی از دولت داکتر نجیبالله دولت را رسررماا با یک بیانیه غرایی به مجاهدین در ر س صربغتالله مجددی در سرال ۱۹۹۲م کابل تسرلیم کردا از آن زمان تا امروزو به اسرتثنای زمان حکومت طالبانو هزارهجات توسرط احزاب و رهبران هزاره مسرتقلانه اداره میشرودا طوریکه میبینیم دیر زمانیسرت که این دیو پشرتون به گفته فعالین هزاره در مناطق هزارهنشرین راه نداردا حاصرل آن چه بوده اسرت؟ آیا این دیو پشرتون اسرت که از ترس آن هزارهها در خیابانهای تهران به گفته سرعیدی با سرر های پایین راه میروند؟ آیا این دیو پشرتون اسرت که هزارهها را در گیتوهای کویته در پاکسرتان و یا حومههای اطراف مشرهد محصرور کرده اسرت؟ واضره اسرت که جواب این سروالها منفی اسرتا مشرکل هزارهها درین کشرور و در کشرورهای همسرایهو مطابق گفته رزاا مامون "قومی" نیسرت؛ "بیعدالتی" اسرتو حاصرل ارادۀ رهبران محلیو جامعة مسرلط روحانیت شریعه اسرتو فرماندهان و معاملهگران هم تبارخود شران اسرتو نبودن منابع طبیعی اسرتو نبودن زیر بناهای اقتصرادی و مواصرلاتی اسرتو نبودن زیربناهای تعلیمی و فرهنری اسرت و در اخیر محصرور بودن جغرافیایی آنهاسرتو مشرکل متفاوت بودن فزیکی آنهاسرت و بعضراا هم مسرلۀ متفاوت بودن مذهبی آنهاسرت در میان محیط بزرگتری که زندهگی میکنندا آیا این مشرکل با قطع وفاداری به افغانسرتان حل میشرود؟ معلوم اسرت که جواب منفی اسرت چون اگر حل میشرد در طول ۱۴ سرال اخیر که مناطق هزارهنشرین عملاا با خودمختاری توسرط احزاب و رهبران

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 20

خودشران اداره میگرددو حل میشرد چون به منابع بزرگ کمکهای جامعة جهانی نیز دسرترسری داشرتندا اخیراا از محمد محقق شرنیدیم که گفت آقای خلیلی برای ۱۲ سرال معاون رییس جمهور کرزی بودو اما هزارهجات صراحب برا نشرد! در این زمینه تمام دسرتآورد خلیلی برای هزارهجات چند تا دسرتراه برا آفتابی و دیزل جنراتر بود که قیمت فی کلیوات برا

آن ۴۵ افغانی است به مقایسه ۲ افغانی در کابلا حالا آقای خلیلی نباید دولتهای افغانستان را مقصر بداندا

شرواهد نشران میدهدو صرحبتهای اخیر پدرام که در بالا نقل قول شرد نیز شراهد اسرتو که طرح فدرالیزم را رهبری حزب جمعیت اسرلامی و شرورای نظار قبول ندارندا آقای میرعنایت الله آشرفته در ۲۰ میزان ۱۳۹۴ بعد از واقعه قندز که لطیف پدرام خود مختاری ولایات را تاکید کرد به او مینویسرررد: "آقای پدرام: فدرال یک مرحله پیشررررفتهو تکامل یافته و پیچیده دیموکراسری میباشردا اگر مردم و دولت ما در این سرطه پیشررفتهو شررایط و امکانات قرار میداشرت و مشرکل ما با این پیشرنهاد حل میگردیدو باور کامل دارم هیچ وطن دوسرت آگاه و متعهد به منافع علیاء کشرور؛ غفلت نمیکردا آقای پدرام: جواب رد به شرما را در یکی از صرحبتهای مارشرال فهم فقید شرنیده بودم؛ بنا اء خاطرم از این بابت جمع بودا با تمام خوش خدمتی جناب تان؛ اگر نظر شرما به برادران جمعیت اسرلامی و شرورای نظار قابل تأیید و ارزش می بود؛ نیازی نبود که شرما داکتر صراحب جعلی بیرانه به ملت افغانسرتانو حزب !؟ دیرر با برنامه نفاا ملی؟ تشرکیل می دادیدو این خود شرکسرت

ادار ّه دولت افغانستان

اصلاح سیستم اداره محلی در افغانستان

دیرر شماست بین برادران تاجیکا"

سیستم فدرالی و مشکلات افغانستان

مصرطفی فرزاد در فیسربوک سروال میکند "کدام نو نظام غیر متمرکز میخواهید؟ این روز ها از عوام تا خوار روی غیر متمرکز شدن نظام بحث میکنندا به تازهگی آقای ملبین سفیر اتحادیه اروپا در تویتراش نوشت که نظام افغانستان غیر مترکز شرود و قدرت در محلات باید تقسریم شرودا این گفته آقای سرفیر با واکنش سرفیر افغانسرتان در امریکا مواجه شرد که

تأکید سفیر ملبین را در پی داشتا

احمد ضریا مسرعود نیز بار بار بر غیر متمرکز شردن نظام تأکید کرده اسرتا اسرتاد عطا همچنان غیر متمرکز شردن نظام را یکی از کلیدی ترین خواست هایش در مذاکرات با ارگ مطرح کرده استا

میرعنایت الله آشرفته در صرفحۀ فیسربوک خود نوشرت "عواقبو ملوکالطوایفیو خطرناکتر از فرد گرا یی! وضرع ناهنجار موجودو مولود سیستم ریاستی میباشد یا تقصیر از سیاسیون کشور است؟ یکبار دیررو پس از۱۶ سال حاکمیت انحصاری و با گیری به نام جهادو ملت مسرلمان و فریب داده شردهو توسرط رهبران چ و راسرتو شراهد بحث ها و ترفند های به نام تغییر نظامو تغییر قانون اسراسریو تدویر لویه جرگه؛ نظام صردارتیو غیر متمرکزو پارلمانی وا اا سرخیفانه توسرط چهرههای پشرت کرده با مجاهدین؛ سررگرم چانه زنی بوده و خواهان تداوم قدرت انحصراری خویش با نیرنگ جدید؛ میباشرندا نبود تعریف واحد از منافع ملیو تمامیت ارضیو وحدت آگاهانه اقوام برادر و برابرو انتقال سرمایه های هنرفت و عظیم کشور به خار توسط به اصطلاح بزرگ های دولت (دزد های به نام تیکه دار دینو قومو زبان تنظیمو حزب واا ا) تحت حمایت قوای بیرانه؛ را چه اسرتدلال می نمائید؟ و چه ربطی به نوعی نظام دارد؟ چه ضرمانتی وجود دارد که با تغییر نظام؛ چنین

قانون شرکنی هاو سررقت هاو خیانتهای ملی و زورگویی ها؛ صرورت نریرد؟ این موضرع وطن خواهانهای ما نه به دفا از دیکتاتورها و نه تقابل با علاقمندان ملوکالطوایفی؛ میباشدا"

در یک ادار ٔه دلخواه مطابق به نیازهای عصر حاضر دولت افغانستان متشکل از سه قو ٔه مستقل آتی خواهد بود: قو ٔه اجراییه: شامل حکومت فدرال مرکزیو حکومات ولایتی و حکومات محلی ولسوالیها و شاروالیهاا قو ٔه مقننه: شررامل پارلمان انتخابی متشررکل از ولسرری جرگه و مشرررانو جرگه که وظیفه تدوین قوانین را به عهده خواهد

داشتا

قو ٔه قضااییه: که مسرولیت ادار ٔه محاکم را در تمام کشرور به عهده خواهد داشرتا عالیترین مرجع قضرایی در کشرور سرتره محکمه است که وظائف آن و سائر محاکم توسط قانون معین میررددا

تعدادی با خوشربینی فدرالی شردن ولایات افغانسرتان را راه حل مشرکلات میدانندا من با آنکه با سریسرتم فدرال به معنی خود مختاری ولایات (یا واحدهای فدرالی به هر نوعی که باشرند) مخالف هسرتم؛ اما با ایجاد یک سریسرتم فدرال که زمینه های سررهمریری بیشررتر مردم محل در ادار ٔه حکومتهای ولایتی و ولسرروالیها را تامین کند و در عین زمان بصررورت مناسررب حاکمیت حکومت مرکزی در امر امنیت مردمو تطبیق قانون اسرررراسرررریو تضررررمین حق انتخاب محل زندگی برای مردمو جلوگیری از نقض حقوا اقلیتهای قومیو مذهبی و زبانی در واحد های فدرال و محافظت سررحدات کشرور را تأمین نماید

موافق هستما

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 21

خود مختراری ولایات نه تنهرا مشررررکلات کشررررور را حل نمیکنرد بلکره به مشررررکلات موجود می افزایدا اما تغییر و بهبود تقسریمات ملکی بر اسراس ترکیب قومی و زبانی نفوس کشرور را با در نظرداشرت سراختمان جغرافیایی طبیعی کشرور که امکانات بیشرتر انکشراف و تفاهم را میان ولایات همزبان و هم فرهنگ ایجاد کندو مانند آنچه در نقشر ٔه شرماره 7 پیشرنهاد

گردیدهو امر خوبی میدانما

تشکیلات و وظایف حکومت مرکزی فدرال و ولایات و حکومات محلی

مطابق این پیشنهاد سیستم اداره دولتی در افغانستان عبارت خواهد بود از: 1ا حکومت مرکزی فدرال؛ 2ا حکومات ولایاتی؛ 3ا حکومتهای محلی ولسوالیها و شاروالیها (در شهرهای بزرگ کابلو جلال آبادو مزارشریفو هراتو قندهار)ا برای پیشربرد امور اداری و انکشرافی محلی حکومتهای ولایات فدرالی و حکومتهای ولسروالیها و شراروالیها از میان

اعضررررای شرررروراهای ولایات فدراال و ولسرررروالی و نواحی ایجاد خواهند شررررد که اداره امور این واحدها یعنی ولایاتو ولسوالیها و نواحی مربوطه را زیر نظر حکمرانو ولسوالو و شاروالهای انتخابی بدوش خواهند داشتا

اما در عین زمان امور مربوط به امنیت ملیو وحدت ملیو تمامیت ارضری و نظارت از تطبیق قانون اسراسری توسرط والی زون یا واحد بزرگ فدرالی که از جانب رییس جمهور تعیین میرردد تأمین خواهد شدا

وظایفو اختیارات و مسوولیتهای هرکدام در قانون تصریه خواهند شدا

ایجاد چنین یک سریسرتم اداره محل با تعدیلات کمی در چوکات قانون اسراسری جمهوری اسرلامی از طریق یک لویه جرگه امکان پذیر میباشرردا این زونها در سررالهای قبل از 1960م به نام نایب ا لحکومتی ها موجود بودند و بطور طبیعی تا حدود زیادی منعکس کننده سراختمان قومی و زبانی نفوس کشرور هسرتندا با این طرح کدام تقسریمات جدید قومی و زبانی صررورت نمیریرد بلکه ولایات موجوده به واحدهای اداری محلی بزرگتر که سررابقا مربوط بودند بر میگردند تا پروسرره دموکراتیزه کردن اداره محلی از لحاظ تعداد لازم نفوس در چوکات افغانسررتان واحد و حاکمیت دولت مرکزی امکان پذیر

شده بتواندا

وظایف و مسٔولیتهای حکومت مرکزی فدرال

منابع عایداتی حکومت مرکزی فدرال

وظایف و مسٔولیتهای حکومتهای ولایتی

منابع عایداتی ولایات

مقام والی ولایت فدرال

حکومتمرکزیفدرالمسرررٔولاجرایامورملیمیباشرررداوظایفزیرادارٔهحکومتمرکزیفدرالشررراملدفا ملیو روابط بین المللی و خارجهو زیربناهای مواصرررلاتیو مخابراتیو انرژی؛ تجارت خارجیو مالیاتو عواید ملیو امور بنادر و گمرکاتو اقتصراد و پول؛ پالیسریهای ملی صرحیو امور مهاجرتو پالیسری نفوسو خدمات ملی احصراییویو خدمات پسرتیو مخرابراتو زیربنراهرای ملی طبراعتیو تلویزیونیو رادیویی و انترنتی؛ ترافیرک و ترانزیرت هوایی و خطوط آهن و حقوا

تقاعدا

حکومت مرکزی فدرال از طریق سرررررمایرذاریهرا با ولایات در سررررکتورهای مختلف اقتصررررادی و اجتمراعی و فرهنری همکاری و کمک مینمایدا

عواید منابع معدنیو مالیات بر عایدات شرخصریو شررکتها و تصردیها و عواید گمرکی عایدات ملی را تشرکیل داده ادار ٔه آنها

به عهده وزارت مالیه حکومت مرکزی خواهد بودا

وظایف و مسرر ٔولیتهای حکومات ولایتی شررامل تعلیم و تربیهو مکاتبو پوهنتونها؛ تنظیم امور صررحیو شررفاخانه هاو فوائد عامهو سررکهاو امور فرهنری و نشرراتو امور زراعت و مالداری و جنرلاتو خدمات اجتماعیو روابط اجتماعیو خدمات دینیو ورزش و خدمات تفریحیو روابط صرررنعتیو امور تجارت داخلی و مسرررتهلکینو پولیس محلیو ترافیکو زندانهاو و

خدمات عاجل و امثالهم میباشدا

مصرارف اداره ولایاتو ولسروالیها و شراروالیها از منابع صرکوکو تعرفه های خرید و فروش جایدادو جوازهای تجارتی و صنعتی و سهمیۀ ولایت از عواید ملی مطابق به فیصدی نفوس ولایت تأمین میگرددا

22

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی

مقام والی ولایت فدرال یک بسرت اداری حکومت مرکزی بوده و یک مقام غیر سریاسری میباشرد که به رییس دولت باسرخ گو خواهد بودا

والیها از جانب رئیس جمهور برای تأمین وحدت ملیو تمامیت اداریو تمامیت ارضررریو تمامیت عایداتیو تمامیت امنیتی کشرورو و نظارت از تطبیق قانون اسراسری تعیین گردیده به شرخر رئیس جمهور پاسرخ ده بوده مسروولیت ادارۀ کلی و اسررررتراتژیک واحدهای دفا ملیو امنیت ملیو پولیس ملی و عواید ملی حکومت مرکزی مسررررتقر در ولایات را به عهده

داردا ادار امور روزانة این وظایف مربوط وزارتخانه های مربوطه حکومت مرکزی میباشدا پولیس ملی و پولیس سرحدی و تحت اداره وزارت داخله حکومت مرکزی خواهند بودا

مقام حکمران ولایت فدرالی

حکومتهای ولایتی فدرال را "حکمران" انتخابی از میان اعضررای شررورای ولایتی هر ولایت رهبری خواهد نمود که به شررورای ولایتی مربوطه پاسررخ ده بوده ادارۀ امور امنیت مردمو امور اداریو تأمین عدالت حقوقیو و انکشررافی ولایت را

عهده دار خواهد بودا

نتیجه

حالا که تحرت حاکمیرت طالبران جزیره های قدرت مرافیرایی محلی در تمرام کشررررور از میران برداشررررتره شررررده و خطر ملوک الطوایفی منتفی شرده اسرتو امکانات ایجاد یک سریسرتم ادار ٔه بهتر حتی ایجاد یک نظام فدرالی در کشرور میسرر شرده تا زمینه های سرهمریری بیشرتر مردم محل در ادار ٔه حکومتهای ولایتی و ولسروالیها را تامین کند و در عین زمان بصرورت مناسرب حاکمیت حکومت مرکزی را در امر امنیت مردمو تطبیق قانون اسرراسرریو تضررمین حق انتخاب محل زندگی برای مردمو جلوگیری از نقض حقوا اقلیتهای قومیو مذهبی و زبانی در واحد های فدرال و محافظت سرررحدات کشررورو تأمین نمایدا این موضرو در قطار سرایر مطالبات عدالت خواهانه مردم برای تأمین مشرارکت بیشرتر مردم در ادار ٔه دولتو تصویب یک قانون اسراسری توسرط لویه جرگه مردم افغانسرتان که در آن ضرمانت حقوا اسراسری انسرانی مردم بشرمول زنان و دختران مانند حق بیانو حق تحصریلو حق کارو حق مسرافرت و حق اسرتفاده از تامیناتو صرحیو ورزشریو نظافتو خدمات اجتماعی و

ترانسپورتی و غیره ضمانت شده باشدو مطرح گرددا

در چنین سریسرتم در هر واحد ادره ملکی (یا واحد فدرالی) مردم در انتخابات آزاد اعضای شوراهای زون یا واحد فدرال و شرروراهای ولسرروالیها و شرروراهای نواحی شررهری مربوطۀ خود را انتحاب خواهند کردا برای پیشرربرد امور اداری و انکشرافی محلی حکومتهای ولایات فدرالی و حکومتهای ولسروالیها و شراروالیها از میان اعضرای شروراهای ولایات فدراال و ولسرروالی و نواحی ایجاد خواهند شررد که اداره امور این واحدها یعنی ولایاتو ولسرروالیها و نواحی مربوطه را زیر نظر حکمرانو ولسرروالو و شرراروالهای انتخابی بدوش خواهند داشررتا اما در عین زمان امور مربوط به امنیت ملیو وحدت ملیو تمامیت ارضری و نظارت از تطبیق قانون اسراسری توسرط والی زون یا واحد بزرگ فدرالی که از جانب رییس

(پایان)

جمهور تعیین میرردد تأمین خواهد شدا

منابع و مأخذ

1ا دوکتور نوراحمد خالدی "سیستم متمرکز دولتی وغیر متمرکز فدرالی"و افغان جرمن آنلاینو 2 فبروری 2022

2. وبسایت اداره ملی احصاییه و معلومات نشــریۀ برآورد نفوس سـال ، 1395و 1400 3. صفحه فیسبوک اداره ملی احصاییه و معلومات 1400 4. چینل یوتوب جمهوری پنجم رزاق مامون، مصاحبه با لطیف پدرام، 29 جنوری 2022، 5. رزاق مامون، مکاتبه شخصی با مولف، 20 اپریل 2022، 6ا سروی ملی دموگرافی و صحت 2015 - ادار ٔه مرکزی احصاییهو وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشاف بین

المللی امریکا ,USAIDکابلو افغانستان 7ا قانون اساسی دولت جمهوری اسلامی افغانستانو وزارت عدلیه 8ا صفحٔهفیسبوکدوکتورنوراحمدخالدی 9ا عبدالصمد ازهرو کامنت در صفحه فوسبوک گفتمان ملیا

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 23

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 24

10ا اکرام اندیشمند در فیسبوک 11ا رزاا مامون (کابل پرس جون ۲۰۱۱) 12امیر عنایت الله آشفتهو صفح ٔه فیسبوک 13ا احمد سعیدیو سایت انترنتی هزاره پیوندا

ضمیمه اول: تخمین نفوس کشور سال ۱۴۰۰ (2021-22) به تفریق واحد اداریو شهریو دهاتیوکوچی و جنس

ارقام به نفر/ رقمونه په نفر

14ا

Kabul

د ه ا یب

شهری

5,411,587 2,772,657 2,638,929 4,626,427 2,371,568 2,254,859 785,160 401,089 384,071

مجموع مسکون

Province

کليوالی

ښاری

Rural

Urban

هر دو جنس

اناث

Settled

اناث

ذکور

هر دو جنس

اناث

ذکور

ذکور

هر دو جنس

ولايت

شماره

گــڼه

ښځينه

نارينه

دواړه جنسونه

ښځينه

نارينه

دواړه جنسونه

ښځينه

نارينه

دواړه جنسونه

Female

Male

Both Sexes

Female

Male

Both Sexes

Female

Male

Both Sexes

کابل

01

Kapisa

518,147 261,826 256,322 1,886 1,092 793 512,655 258,303 254,352

کاپیسا

02

Parwan

781,634 395,239 386,396 72,388 36,214 36,174 705,694 356,617 349,077

پروان

03

MaidanWardak

700,574 358,016 342,558 3,769 1,865 1,903 691,939 352,841 339,098

میدان وردک

04

Logar

460,740 234,610 226,130 12,090 6,062 6,028 445,715 226,556 219,159

لوگر

05

Nangarhar

1,790,093 915,001 875,092 284,443 145,001 139,442 1,500,749 766,658 734,091

ننگرهار

06

Laghman

523,556 268,599 254,957 6,282 3,267 3,015 513,729 262,917 250,812

لغمان

07

Panjsher

180,317 92,333 87,984 0 0 0 179,037 91,461 87,576

پنجشن

08

Baghlan

1,072,929 548,602 524,328 224,864 113,328 111,536 846,593 434,233 412,360

525,613 266,624 258,989 15,701 7,768 7,933 506,620 256,624 249,996

بغلان

09

Bamyan

بامیان

10

Ghazni

1,444,600 738,522 706,078 73,490 37,157 36,333 1,362,871 695,753 667,118

غ ز یب

11

Paktika

510,775 262,440 248,335 3,455 1,869 1,587 503,787 258,164 245,623

پکتیکا

12

Paktya

648,872 331,914 316,957 30,150 15,235 14,914 614,942 314,104 300,839

پکتیا

13

Khost

675,204 346,087 329,116 14,290 7,309 6,981 656,512 335,780 320,732

خوست

14

Kunarha

529,648 271,352 258,295 16,961 8,710 8,251 509,393 260,400 248,993

ک ینها

15

Nooristan

173,832 88,803 85,029 0 0 0 172,600 87,965 84,634

نورستان

16

Badakhshan

1,117,796 569,896 547,900 45,696 23,167 22,529 1,065,428 542,198 523,230

بدخشان

17

Takhar

1,157,309 589,623 567,686 158,283 79,588 78,695 995,144 507,376 487,768

تخار

18

Kunduz

1,193,349 605,370 587,979 315,397 160,512 154,885 878,149 445,003 433,145

کندز

19

Samangan

456,211 233,529 222,682 36,114 17,868 18,246 417,840 214,111 203,729

سمنگان

20

Balkh

1,571,960 799,760 772,200 603,486 306,801 296,684 973,866 496,608 477,259

بلخ

21

Sar-e-Pul

658,088 336,932 321,156 53,236 27,215 26,021 601,642 307,531 294,111

سرپل

22

No

01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 25

23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34

390,241

406,684

796,924

4,285

4,353

8,637

414,791 396,289

811,080

Ghor

Daykundi

Urozgan

411,983 212,326 199,656 12,562 6,375 6,187 396,834 204,181 192,653

Zabul

357,480 183,466 174,014 14,918 7,620 7,298 340,432 174,393 166,039

Kandahar

Jawzjan

Faryab

1,174,582 598,924 575,658 148,861 74,926 73,935 1,021,458 521,081 500,377

Helmand

1,087,217 558,378 528,839 66,901 34,693 32,208 1,014,436 519,683 494,753

11,662,000

12,138,000

23,800,000

4,067,000

4,233,000

8,300,000

16,371,000 15,729,000 769,149 730,851 17,140,149 16,459,851

32,100,000

33,600,000

مجموع نفوس مسکون

غور

زابل

هلمند

23

541,176 278,281 262,895 4,554 2,334 2,220 532,900 273,407 259,493

دایکندی

24

ارزگان

25

26

1,455,217 742,667 712,549 536,282 273,362 262,920 923,316 472,273 451,042

کندهار

27

636,556 323,096 313,459 141,482 71,195 70,286 494,430 251,451 242,979

جوزجان

28

فاریاب

29

30

Badghis

582,890 298,205 284,684 18,059 9,174 8,885 561,190 286,553 274,637

بادغیس

31

Herat

2,237,383 1,128,857 1,108,526 671,448 337,720 333,728 1,568,454 792,809 775,644

هرات

32

Farah

596,690 306,043 290,647 45,540 23,328 22,213 548,163 280,680 267,483

فراه

33

Nimroz

194,242 99,176 95,065 32,349 16,324 16,025 161,399 82,512 78,887

نیمروز

34

Total Settled

Nomadic Afghanistan

1,500,000

مجموع نفوس کوچ

مجموع افغانستان

26

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی

No

  1. 60.4 39 5,411,587 1

  2. 0.4 29.8 49.1 514,541 2

  3. 27.8 70.2 778,082 3

0.3 0.1

0.1

0.4 17 0

0.2 0 3.3 1.8 0.1

0.3 2.4 0.2 0.8 1.5 10.5 0.3 0.3 0.3 0.1 0.3 1.7 0 0.7 0 2.3 0.1 5.3 1.1 0.7 0.3 0.8 1.6 0.8 0.2 0.2 1.3 0.9 0.3 2.4 0.3 0.3 0.3 0.9 0.6 0.2 1.4 0.1 0.6 1.6

ضمیمه دوم: تخمین فیصدیهای نفوس مسکون کشور به تفکیک زبان و ولایات

سال ۱۴۰۰ (2021-22)
فیصدی نفوس مسکون به تفکیک زبان

مسکون

دواړه جنسونه

نورستا یت

ترکم ین

ولايت Province

Both Sexes

دری

پشتو

ازبکی

بلوچ

پشه یت

سائر

نامعلوم

کابل Kabul

کاپیسا Kapisa

پروان Parwan

Maidan/Wardak

میدان وردک

لوگر Logar

غز یب Ghazni

پکتیکا Paktika

پکتیا Paktya

خوست Khost

ننگرهار Nangarhar

ک ینها Kunarha

لغمان Laghman

نورستان Nooristan

بدخشان Badakhshan

تخار Takhar

بغلان Baghlan

کندز Kunduz

سمنگان Samangan

بلخ Balkh

جوزجان Jawzjan

سرپل Sar-e-Pul

فاریاب Faryab

بادغیس Badghis

هرات Herat

فراه Farah

نیمروز Nimroz

هلمند Helmand

4

  1. 0.1 51.2 46.4 1,436,361 6

  2. 1.9 83.2 4.4 507,242 7

  3. 95.4 4.3 645,092 8

  4. 99.4 0.2 670,802 9

  5. 92.1 3.2 1,785,192 10

  6. 0.4 91.1 0.1 526,354 11

  7. 57.8 11.6 520,011 12

  8. 0.4 1 0.7 172,600 13

  9. 12.5 0.9 80.6 1,111,125 14

  10. 45.6 7.7 44.2 1,153,427 15

  11. 5.9 22.4 70.4 1,071,457 16

  12. 20.1 41.3 26.2 1,193,545 17

  13. 25.2 4.6 69.4 453,953 18

  14. 10.7 26.9 50 1,577,352 19

  15. 34.3 15.9 10.7 635,912 20

  16. 22.6 11.6 62.6 654,878 21

  17. 53.5 13.1 27 1,170,320 22

  18. 0.8 39.7 56.4 579,248 23

  19. 0.2 24.2 73.4 2,239,902 24

  20. 57.2 41.3 593,703 25

  21. 2.8 27 7.8 193,748 26

  22. 0.1 92.1 4.5 1,081,337 27

695,707

0.6 69.2 27.5 60 39.8 457,805 5

0.1

0.6

10.8

11.9 36.9 0.3 5.8 2.4 0.7

0.1

0.7

0.1 0.2

0.4 0.6 0.7

60.9 1.1

4.2

2.2 29.9 11.6

0.1

4.2 84

0.1

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 27

94.3 0.8 1,459,597 28 84 0.2 355,350 29 93.1 6.2 409,396 30 2.4 97.2 805,561 31 1.6 97.9 522,321 32 1 98.1 179,037 33 13.6 84.5 537,454 34

1.4

0.1 0.1

ضمیمه سوم: تخمین تعداد نفوس مسکون کشور به تفکیک زبان و ولایات

3.3 0.2 15.8 0.4 0.1 0.2 0.1 0.4 0.1 0.9 0.2 1.5 1.0% 0.7% 0.5%

0.3

7.1% 44.2% 42.7% 32,100,000

0.6% 2.1%

1.2%

Kandahar

کندهار

Zabul

زابل

Urozgan

ارزگان

Ghor

غور

Bamyan

بامیان

Panjsher

پنجشن

Daykundi

دایکندی

Total Settled

منبع: دوکتور نوراحمد خالدی با استفاده از ارقام سروی ملی دموگرافی و صحت 2015 - ادار ٔه مرکزی احصاییه، وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشاف بین المللی امریکا ,USAIDکابل، افغانستان.

سال ۱۴۰۰ (2021-22)

مسکون

دواړه جنسونه

Province

ولایت

Both Sexes

دری

پشتو

ازبکی

ترکمنی

بلوچی

پشه یی

نورستانی

سائر

نامعلوم

Kabul

کابل (۱)

Kapisa

کاپیسا

Parwan

پروان

Maidan/Wardak

میدان وردک

Logar

لوگر

Ghazni

غزنی

Paktika

پکتیکا

Paktya

پکتیا

Khost

خوست

Nangarhar

ننررهار

No 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

5,411,587 514,541 778,082 695,707 457,805

1,436,361 507,242 645,092 670,802

2,278,543 3,100,574 153,333 252,639 216,307 546,214 481,429 191,319 274,683 182,207 735,417 666,472

422,026 22,319 615,418 27,739 666,778 1,342 1,644,162 57,126

- - 1,544 2,058 778 - - 4,174 - - - 1,436 - 9,638 - - - - 1,785 -

21,646 - 87,472 515

  • - -

  • - -

  • - -

  • - -

  • - -

  • - -

- 671 74,978 -

10,823 - - - 16,980 - 14,005 778 - 2,087 16,697 - 916 - - 11,491 21,545 - 53,260 - - 1,935 - - 2,012 - - 5,356 1,785 -

تعداد نفوس مسکون به تفکیک زبان

1,785,192
گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 28

Kunarha

کنرها

Laghman

لغمان

Nooristan

نورستان

Badakhshan

بدخشان

Takhar

تخار

Baghlan

بغلان

Kunduz

کندز

Samangan

سمنران

Balkh

بلخ

Jawzjan

جوزجان

Sar-e-Pul

سرپل

Faryab

فاریاب

Badghis

بادغیس

Herat

هرات

Farah

فراه

Nimroz

نیمروز

Helmand

هلمند

Kandahar

کندهار

Zabul

زابل

Urozgan

ارزگان

Ghor

غور

11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

526,354 520,011 172,600

1,111,125 1,153,427 1,071,457 1,193,545

453,953 1,577,352 635,912 654,878 1,170,320 579,248 2,239,902 593,703 193,748 1,081,337 1,459,597 355,350 409,396 805,561

526

60,321

1,208

895,566

509,815

754,305

312,709

315,044

788,676

68,043

409,953

315,986

326,696

1,644,088

245,199

15,112

48,660

11,677

711

25,383

479,508 300,567 1,726 10,000 88,814 240,006 492,934 20,882 424,308 101,110 75,966 153,312 229,962 542,056 339,598 52,312 995,911 1,376,400 298,494 381,148 19,333

- - 2,105 - - - - - 690 - 6,667 138,891 8,074 - 525,963 - - 63,216 - 128,903 239,903 - - 114,396 1,577 187,705 168,777 - 234,651 218,118 1,310 1,965 148,002 - 67,879 626,121 2,317 13,902 4,634 13,439 15,679 4,480 4,156 - - 117,992 - 5,425 11,895 - 1,081 20,434 - - - - - - - 1,228 - - 806

22,107 11,580 - 155,483 144,984 20,022 - - - - 1,071 1,071 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

8,948 3,640 3,970

58,890 8,074 8,572

-

- 3,155 5,723 15,717 3,511 - - 1,187 194 17,301 2,919 - - 1,611

1,579 - - 1,111 12,688 3,214 19,097 3,632 3,155 8,267 1,965 3,511 1,738 20,159 3,562 2,712 6,488 48,167 56,145 1,638 806

783,006
گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 29

32 33 34

522,321 179,037 537,454

32,100,000

511,352 175,636 454,149

13,721,772

8,357

1,790 73,094 14,195,684

- - - - 537 -

661,995 2,281,142

- - -

- - - - - 537 168,162 372,252 182,918

2,089 522 1,611 - 1,075 8,062 306,294 209,782

Bamyan

Daykundi

بامیان

Panjsher

پنجشیر

دایکندی

Total Settled

منبع: دوکتور نوراحمد خالدی با استفاده از ارقام سروی ملی دموگرافی و صحت 2015 - ادار ٔه مرکزی احصاییه، وزارت صحت عامه و ادار ٔه انکشاف بین المللی امریکا ,USAIDکابل، افغانستان.

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 30

ضمیمهٔ چهارم: تخمین فیصدیهای ترکیب قومی نفوس افغانستان توسط مؤلفین و منابع مختلف

مجموع (درصد)

سایر

اوزبیک

هزاره

تاجیک

پشتون

منبع

مؤلف

6 10 100

3 4 100 6 9.9 100

5 10 100

8.6 11.4 100

20 100 40 100

6 11 100

8 13 100

8 1.9 100 17 100
30 100
7 16 100 6 12 100 35-45 100

8 14 100 9 9 100 10 6.7 100

12 5.7 100

بنیاد واک ناروی 1999 62.73 12.4 9

افغانستان 1960 60 30 3

تولد مجدد، افغانستان و طالبان/لندن 62.7 12.4 9 1998

جغرافیای دنیا چاپ پنجم ایران 60 20 5 نفوس جهان 1981/اتحاد شوروی 52.8 18.6 8.6

افغانستان-کابل 1955 60 20

زبان مل افغانسششششششششششششتان/اتحاد شششششششششششششوروی 60 1964

سششسششتم فدرالی در افغانسششتان/پا سششتان 62 12 9 2000

پا ستان 1995 50 21 8

تاریششششخ و ایجاد افغانستان/لندن 1980 58.7 28.7 2.7 تاریششششخ و ایجاد افغانستان/ایران 1987 70 13 مجله سخن 50 20

افغانستان 1973 آمریکا 46 25 6 افغانستان 1997 آمریکا 38 25 19 زبانهای بزرگ دنیا 1987 -55

65
افغانستان 45 23 10

13 27 42 Fact Book نتایج ن رش شده انتخابات 55.4 16.3 11.6

اکادمیا 2016 43.7 26.4 12.2

(پایان)

سرویوتحقیقششش ساله

م ک س ک ل و م ی نگ ویلیام میل

محم محجوب و ف. باوری

پشششششششروفشششششششیسشششششششششششششششششششششور آ. بروک

پروفیسور محمد عل پروفیسور اسلانوف

محمد انعام واک

شششششششششششششششششششششششمشششششششاره 42 – 43 جریده افغان ملت

عبدال احمد المن عبدالعظیم ولیان علا ینجعفریان لوی دوبری ورلد الماناک

یی مکینی

انتو یب .آی.ای

انشششششششششتشششششششششخشششششششششابشششششششششات ۲۰۰۴ ریاست جمهوری1

دکشششششششتشششششششور نشششششششور احشششششششمشششششششد خالدی

100

10.3

6.8

8.4

21.2

53.3

اوسطتمامتخم یها

ارقام فهـرست خانوار سالهای1381-
نفوس، P0 = نفوس سـال اساس، e =
قاعده لوگاریتم طبیعی، r = میـزان رشد سالانه نفوس، t = فاصله زمانی میباشد. به علت موجودیت بیش از سه دهـه جنگ و مشـکلات

ناشی از آن، دومین ســرشماری کامل نفــوس کشــــــــور بعد از سرشماری نفوس سال 1358 تا هنوز صـــورت نگــرفته است، از اینـرو نفوس مسکون کشور به تفکیک واحد های اداری ، شهــری، دهاتی و جنـس، بادرنظـرداشـت مــــوازین و تخنیک هـای علمی

1 حامد کرزی (پشتون) 55.4 درصدو یونس قانونی (تاجک) 16.3 درصدو محمد محقق (هزاره) 12.2 درصدو عبدالرشید دوستم (ازبک) 12 درصد گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 31

i در وبسایت اداره مرکزی احصاییه میخوانیم که: "نشــریۀ برآورد نفوس سـال 1395 براســاس 1384با استفاده از فورمول Pt = P0 ert تهیه شده اســت. در فـــــــورمول مذکور Pt = براورد

ii

دیموگــرافیکی براورد شده و دربرگیـــــرندۀ 34 ولایت (364 ولســـوالی و34 مرکز ولایت) میباشـد. قابل تذکــــــر است که در این براورد66 شهر کشــور نیز شامـل 398 واحد اداری است."

گفتمان ملی و سیستم متمرکز و یا غیر متمرکز دولتی – دوکتور نوراحمد خالدی 32 

دوکتور نور احمد خالدی

Dr Noor Ahmad Khalidi

نوراحمد خالدی در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی (عیسوی1950)  در افغانستان متولد گردید.

موصوف تعلیمات دورهٔ ابتداییه را در مکتب سید جماالدین افغان شهر کابل تکمیل نموده، ودر سال 1967 از لیسهٔ حبیبیهٔ شهر کابل فارغ التحصیل شد.

موصوف در سال 1972 دپلوم لیسانس خودرا در رشته اقتصاد ملی پوهنتون کابل از دست محمد موسی شفیق صدراعظم وقت دریافت نمود. متعاقبآ دپلوم ماستری خودرا درعلوم نفوس در سال 1984 از انستیتوت بین المللی نفوس شهر بمبئ و به تعقیب آن در سال 1990 درجه دکتورای خود را درهمین رشته از پوهنتون ملی آسترالیا بدست آورد.

نوراحمد خالدی برای دوازده سال در دولت افغانستان در وزارت پلان، ادارهٔ مرکزی احصاییه و وزارت صحت عامه در کابل ایفای وظیفه کرده است.  موصوف در سال 1985 عیسوی نظر به شرایط نامساعد سیاسی و امنیتی با فامیل از افغانستان خارج شده به هند رفت واز آنجا در سال  1986به آسترالیا مهاجرت نمود.

دوکتور خالدی از سال 1989 تا سال 2014 برای 25 سال در مقامهای مختلف و مسوول در حکومت فدرال آسترالیا و حکومتهای ایالتی نیو ساوث ویلز و کوینزلند ایفای وظیفه کرد که از آنجمله برای مدتی هم وظیفهٔ سرمشاور در دپارتمنت صدراعظم و کابینه حکومت آسترالیا نیزشامل میباشد.

موصوف چند سالی را هم بحیث متخصص نفوس برای کشورهای حوزهٔ جنوب پسیفیک در نیوکالیدونیا کار کرده است و اکنون به حیث متخصص نفوس و خانوار دفتر مشاورتی کانسلتنسی دارد که مشتریان او معمولآ ادارات دولتی مسول تآمین خدمات برای خانواده ها و منزل میباشند.

دوکتور خالدی در مدت کار خود در دولت افغانستان در جمله سائر وظایف بعضی بیانه های اساسی مسلکی مقامات عالیرتبه دولت را در امور اقتصادی و سیاسستهای نفوس و خانواده در کنفرانسهای مهم داخلی و خارجی تنظیم نموده است که از آنجمله بخش اقتصادی بیانیه رییس جمهور داوود در لویه جرگه سال 1977 و بیانیه های اساسی هیات افغانستان در کنفرانس منطقوی 1982 نفوس برای آسیا و پسیفیک در سریلانکا و کنفرانس جهانی ملل متحد 1984 نفوس در مکسیکو نیز شامل میباشند.

در طول 20 سال گذشته، دوکتور خالدی به تعداد 9 نشریهٔ مسلکی در مورد مسائل جوانان، و پیشبینی های نفوس و خانوار برای ادارات مختلف دولت آسترالیا تهیه کرده که از آنجمله شش نشریه بشکل کتابهای حجیم چاپ و نشر شده اند که در کتابخانه ملی آسترالیا و سایر کتابخابه ها ثبت و موجود اند.

همچنان تعداد زیاد مقالات موصوف در نشرات اکادمیک و مسلکی و رسانه های داخلی افغانستان و خارج افغانستان به چاپ رسیده اند. از دوکتور خالدی به تعداد 61 مقاله در وبسایت "افغان-جرمن آنلاین" موجود است و همچنان در وبسایت "آریانا افغانستان آنلاین" به تعداد 85 مقاله برای استفاده عموم موجود اند. علاوه بر اینها در وبسایت اکادمیک "اکادمیا" یکتعداد آثار مسلکی دوکتور خالدی بزبانهای دری و انگلیسی موجود اند که از جمله آنها مقالهٔ "ترکیب قومی نفوس افغانستان" برای صدها بار توسط خوانندگان در کشورهای مختلف دنیا داولود شده است. از دوکتور خالدی یک کتاب داستانی نیز بر اساس وقایع یازدهم سپتمبر سال 2011 و اثرات آن بالای افغانستان تحت عنوان "د اوالانچ" بزبان انگلیسی به چاپ رسیده است. هم اکنون دوکتاب موصوف یکی تحت عناوین "مسایل مبرم سیاسی افغانستان در روشنی تاریخ" و دومی تحت عنوان "تاریخ معاصر افغانستان برای استفاده محصلان پوهنتونها" در افغانستان زیر چاپ قرار دارند.

در دوسال گذشته دوکتور خالدی برنامه هفته وار تلویزیونی "دورنما" از طریق تلویزیون جهانی زرین و برنامهٔ "سخن روز" را از طریق تلویزیون افغانستان در رابطه با تحلیل مسایل مبرم سیاسی و اجتماعی افغانستان به بینندگان تهیه و تقدیم کرده است. همچنان بر اساس تقاضای پوهنتون هرات، دوکتور خالدی کورس سه ماههٔ " تاریخ معاصر افغانستان" را به محصلین پوهنتون مذکور داوطلبانه بدون حق الزحمه از طریق اسکایپ تدریس نمود.

در سال 2019 میلادی دوکتور خالدی بعد از مشوره های مفصل با یکتعداد زیاد افغانهای فعال در آسترالیا، امریکا و اروپا، به کمک یکتعداد از فعالین، شورای همبستگی افغانهای خارج از کشور را تشکیل نمود که امروز زیر عنوان شورای جهانی افغانهای خارج از کشور در زمینهٔ همأهنگی موضع گیریهای افغانهای خارج از کشور در قبال مسائل حاد ملی فعال میباشد.