آیینهٔ تاریخ
بعضیها آیینهٔ تاریخ را صاف میکنند تا کموکاست خود را در آن دیده خود را اصلاح کنند. برخی دگر خود را چنان کامل و افتخارآفرین میبینند که اگر آیینهٔ تاریخ زشتیهایشان را بر رخشان بکشد، آیینهٔ را میشکنند، ولی خود را نمیشکنند. سپس همینها تکههای شکستهٔ آیینهٔ تاریخ را طوری پهلوی هم میگذارند که در بازنویسی تاریخ صرف تصویر منیت، انانیت، کبر و خودپسندی خودشان منعکس گردد.
بزرگترین فاجعهٔ تاریخ بشریت بهنام نامسمای جنگ جهانی دوم به قیمت جان بیش از ۶۰میلیون انسان تمام شد که ۴۵میلیون آنها افراد ملکی بودند و بیش از ۱۵میلیون معیوب و معلول را در ویرانههای هولناک اروپا بهجا گذاشت. صرف آن وقت بشر که خدا را گم کرده بود، ولی خود را هنوز نیافته بود از شر خود شرمید و سر به گریبان فرو برد. بر صفحهٔ وجدان جمعی صرف یک کلمه با سوالیه نوشته بود: چرا؟